Là mt trong nhng đim sinh hot văn hoá truyn thng, Văn Miếu Ngh An xưa là nơi t hi ca các văn s, nho s, các tao nhân mc khách. Tri qua thi gian và bom đạn ca chiến tranh, du tích còn li duy nht ca công trình văn hóa này là gian nhà hu cung bng g 5 gian nm trong khuôn viên ca Công ty In Ngh An. S biến mt ca Văn Miếu khiến cho nhiu người cm thy tiếc nui...


Biu trưng cho tinh thn hiếu hc ca x Ngh


Theo s sách, xưa kia Văn Miếu được xây dng trên din tích khá rng thuc địa phn xã Yên Dũng, tng Yên Trường (nay là phường Hng Sơn, Thành ph Vinh). Đây là nơi th Khng T, người sáng lp ra đạo Nho cùng "tht thp nh hin", 72 hc trò ca Khng T và nhng người đỗ đạt cao;là nơi các quan đầu tnh trnh trng t chc l đăng khoa giành cho các nho sinh thành đạt. Văn Miếu cũng chính là đim sinh hot văn hoá truyn thng, nơi hi t các văn s, nho s, các tao nhân mc khách ca thành Vinh xưa và các vùng ph cn.

766668_small_64179.jpg


Bc "Bình Văn" ca ha s Lê Văn Miến được ly cm hng t các bui nghe đọc sách, bình văn Văn Miếu Vinh.

Ti đây, Hi Tư Văn Ngh An đã ra đời để hàng tháng, vào các ngày rm, môn sinh trong vùng li vn áo qun chnh t để đến nghe ging sách, bình văn. Chính hình nh này đã to cm hng cho ho s người NghLê Văn Miến - ho s v tranh sơn du đầutiên ca Vit Nam v nên bc ho ni tiếng "Bình văn" hin đang được trưng bày Bo tàng M thut Vit Nam. Văn Miếu Ngh An còn là nơi ra đời và là tr s ca t chc "Hoan Châu hc chính" - mt chi nhánh ca "Đông Kinh nghĩa thc" vào nhng năm đầu Thế k XX. T chc này do các nhà nho, văn thân tiến b sáng lp đã khơi dy được truyn thng hiếu hc, truyn thng yêu nước, góp phn c vũ cho cuc đấu tranh chng thc dân Pháp, dành độc lp cho T quc.


Bên cnh giá tr lch s và giá tr văn hoá, Văn Miếu Ngh An còn mang giá tr giáo dc to ln, biu tượng cho tinh thn và truyn thng hiếu hc ca người dân x Ngh. Theo mt thng kê, k t khi xây dng Văn Miếu, s người đỗ đạt x Ngh tăng lên rt nhanh. Ch tính t triu Vua Minh Mnh đến triu Vua Khi Định (1820 - 1919), Ngh An có ti 91 người đỗ đại khoa, chiếm 16,5% ca c nước. Riêng dưới triu Vua Duy Tân (1907 - 1915) s người đỗ đại khoa chiếm đến 30%. Lý gii điu này, nhiu người cho rng, chính Văn Miếu đã là nơi tôn vinh, khuyến khích tinh thn hiếu hc vn có ca con người nơi đây. Không có cách khích l nào hiu qu hơn bng vic ghi nhn và tôn vinh thành qu mà các nho s đã đạt được mt cách trân trng trên bia đá, bng vàng.


Cn sm được phc hi


Trên tm bn đồ ch Hán c mà Ban Qun lý di tích danh thng tnh đang gi thì Văn Miếu xưa được ghi là Văn Thánh, có li kiến trúc được b trí kiu ch "Đin" vi nhiu hng mc công trình khá quy mô và có giá tr thm mĩ cao. Ti sân Văn Miếu có các công trình như Khuê Văn Các, giếng thiên tĩnh, nhà bia, gác chuông. Ngoài ra, nơi đây còn có hai dãy bia tiến s khc ghi tên tui các nho sinh x Ngh đỗ đạt qua các kì thi; có gác chuông, gác trng, có nhà bái đường, nhà T vu, Hu vu... Nhng công trình đó đến nay hu như b "xoá s", ch còn li mt ngôi nhà 5 gian bng g lim vn trước kia là nhà hu cung, được Xí nghip in Ngh An ci to li làm nhà kho vào năm 1959. Mt s hin vt quý khác như: chuông đồng, đại t, câu đối hin đang được bo qun ti đền Hng Sơn...


T năm 2004, tnh ta có ch trương phc hi, tôn to li Văn Miếu. Sau đó, UBND tnh đã có thông báo giao cho S Văn hoá - Th thao và Du lch la chn địa đim. Qua nhiu cuc hi tho, hai kh năng đã được đưa ra, đó là: Phc dng Văn Miếu khu vc vn có (gm toàn b khuôn viên Công ty CP in Ngh An và 14 h dân phía Nam hin nay) và v trí khác thích hp trên địa bàn Thành ph Vinh (xây mi Văn Miếu v trí gia Trường Phan Bi Châu và Trường Hunh Thúc Kháng; hoc khu vc Công viên Trung tâm bên cnh Qung trường H Chí Minh và Tượng đài Bác H)...

Nhiu ý kiến tranh lun sôi ni đã được đưa ra, bi mun phc dng li Văn Miếu cn din tích khong 6.000 m2, cùng vi đó còn nhiu phát sinh trong quá trình gii to mt bng... Sau khi xem xét k, UBND tnh đã quyết định phc dng li Văn Miếu đúng v trí cũ. Ông Nguyn Văn Thanh - Trưởng Ban Qun lý di tích - danh thng tnh cho biết: Vic phc dng Văn Miếu đúng v trí cũ cũng ging vi trường hp phc dng Văn Miếu các tnh Bc Ninh, Hi Dương, Hưng Yên... Thi gian ti, sau khi nhn được thông báo chính thc, Ban Qun lý di tích - danh thng s tiếp tc lên kế hoch, lp đề án để sm phc hi tôn to di tích Văn Miếu Ngh An như mong mun ca đông đảo nhân dân tnh nhà.


Mỹ Hà