Chúng ta thường nghe nói rừng vàng, biển bạc. Nhưng thực tế những người đang sống trên "vàng", lại có cuộc sống khó khăn vất vả nhất, nếu không nói là nghèo nhất! Làm gì để người miền núi sống gắn bó với rừng, đang là câu hỏi khó, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải nghiên cứu và giải đáp".
Từ cuộc sống khó khăn
Chưa có số liệu thống kê đầy đủ, nhưng chắc chắn tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo của nước ta rơi vào miền núi chiếm đa số. Nhất là từ khi Chính phủ có lệnh đóng cửa rừng, việc khai thác lâm sản được kiểm soát chặt chẽ, sức ép việc làm và đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi gặp nhiều khó khăn. Chỉ tính riêng huyện Con Cuông có 13 xã, thị trấn, thì đã có 11/13 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn; Huyện Tương Dương, huyện Kỳ Sơn có 100% xã thuộc diện khó khăn đặc biệt. Tỷ lệ hộ đói nghèo ở đây chiếm 60-70%, tỷ lệ hộ cận nghèo chắc chắn cũng không nhỏ, bởi do ruộng nương ít, tầng phù sa mỏng, chế độ gió, ánh sáng và cả kỹ thuật canh tác thấp, nên năng suất cây trồng không cao.
Trước đây do đất rộng người thưa, bà con lấy số lượng diện tích bù cho sản lượng, phát 5-7 ha rừng làm nương rẫy đủ lương thực cho cả nhà. Rừng còn lắm muông thú, cung cấp nguồn thực phẩm cho họ quanh năm. Hiện nay kinh tế hàng hoá chưa phát triển, ngành nghề không có, hai mũi nhọn là trồng trọt và chăn nuôi theo tập quán nhỏ lẻ, manh mún, lạc hậu không cho năng suất cao; sản xuất còn mang tính tự cấp, tự túc. Nghề rừng chủ yếu là khoanh nuôi, quản lý, bảo vệ, mỗi ha được hỗ trợ 50.000 đồng/năm. Các nhu cầu sinh hoạt, học hành, mua sắm đòi hỏi lớn, trong khi thu nhập từ nông nghiệp thấp. Vùng sâu, vùng xa, biên giới nếu quanh năm bếp nhà đỏ lửa, thôn bản đủ lương thực đã quý lắm rồi. Chưa nói đến vấn đề giao thông đi lại khó khăn, con lợn, con gà nuôi được khó bán. Thực trạng về đời sống của nhân dân đang gặp nhiều khó khăn, trong khi mục tiêu thoát nghèo đã cận kề!
Đến rừng bị tàn phá
Trong những năm gần đây xuất hiện nhiều trận lũ lịch sử. Hiện tượng lở đất, lũ cuốn, mùa hè thì nhiệt độ nắng nóng cao, nguyên nhân là do rừng bị tàn phá nặng nề làm cho khả năng giữ nước, điều hoà khí hậu kém. Nếu như diện tích rừng nước ta trước năm 1945 có trên 14 triệu ha, thì nay chỉ còn một nửa, mặc dù mấy năm nay Chính phủ đã nỗ lực đầu tư để trồng rừng. Nhưng số diện tích trồng thêm không bằng số diện tích rừng bị phá đi. Chỉ lấy số liệu diện tích rẫy được phát của hai huyện Tương Dương và Kỳ Sơn mỗi huyện phải phát trên 5.000 ha rẫy/năm, đã là một con số không nhỏ; Ngoài ra hiện tượng khai thác rừng lén lút, bất hợp pháp để lấy gỗ, lâm sản hàng năm cũng không nhỏ. Chưa kể đến nhu cầu của đồng bào lấy gỗ làm nhà, lấy củi để đun nấu... Nhiều cánh rừng nhìn ngoài còn xanh, nhưng trong rỗng ruột. Khi mà dân đói, thì chắc chắn không thể giữ được rừng, bởi họ phải phá rừng để trỉa lúa, trồng ngô, phải khai thác lâm sản, săn bắt động vật hoang dã để đổi lấy hàng hoá tiêu dùng và cung cấp nguồn thực phẩm nuôi sống họ!
Nên tập trung đầu tư tốt để giữ rừng
