Vui hội thi cấy đầu xuân

Sáng sớm, vượt qua dốc Bù Ông, vào đến đất Mường Quạ, chúng tôi đã nghe rộn rã tiếng cồng, tiếng chiêng vang lên từ các bản làng. Đó là hiệu lệnh cổ vũ các thành viên trong đội thi cấy chuẩn bị tinh thần để đạt kết quả cao nhất, là lời thúc giục các thành viên khác trong cộng đồng làng bản ra đồng cổ vũ cho đội nhà. Hội thi cấy vụ xuân được tổ chức tại bản Xằng, xã Lục Dạ. Bản nằm ở đầu nguồn khe Mọi, một trong những nguồn nước chính tưới cho cánh đồng Mường Quạ mênh mông. 

 

 

Xa xa, bản Xằng hiện ra với rặng cây xanh tươi, những nếp nhà sàn xinh xắn nhuốm màu rêu phong và cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới. Dòng người đổ về bản mỗi lúc một đông, không chỉ bà con trong bản, mà người dân bản Mọi, Tân Hợp, Lục Sơn, Hồng Sơn và nhiều bản khác cũng đến rất đông để cổ vũ hội thi.

 

Lại gần, nghe rõ hơn âm thanh cồng chiêng rộn vang, nghe rõ những làn điệu dân ca Thái mượt mà, đằm thắm. Rõ ràng, đây là không khí thực sự của một ngày hội, bởi nét mặt ai cũng đầy vẻ hân hoan, náo nức, bản làng ngày thường vốn lặng lẽ nay rộn vang câu hát, tiếng nói cười. 

 

Lễ khai mạc Hội thi cấy vụ Xuân 2015 của xã Lục Dạ được tổ chức tại Nhà Văn hóa cộng đồng bản Xằng. Trước tiên là những tiết mục văn nghệ mang đậm bản sắc của đồng bào dân tộc Thái, những bài hát, điệu múa vui tươi thể hiện ước vọng về mưa thuận, gió hòa, cho cây lúa phát triển tươi tốt, cho thóc lúa được đầy bồ.

 

Tiếp đến, Ban Tổ chức công bố mục đích, ý nghĩa của cuộc thi, qua đó phổ biến kỹ thuật gieo cấy và chăm sóc lúa xuân đúng theo lịch thời vụ, yếu tố đảm bảo cho mùa vụ thắng lợi. Theo thể lệ, mỗi bản cử ra 10 thành viên tiêu biểu tham gia đội thi, mỗi đội sẽ được giao một thửa ruộng có diện tích tương đương nhau, ruộng đã được làm kỹ càng, đảm bảo có bùn và sục. Trong thời gian quy định, đội nào xong trước sẽ đạt điểm cao. Tuy nhiên, ngoài yêu cầu cấy nhanh, Ban Tổ chức còn đề ra yêu cầu cấy đều, cấy đẹp, thẳng hàng và đúng mật độ. Vì thế, sự thuần thục, nhuần nhuyễn trong việc phối hợp giữa các thành viên giữ vai trò quan trọng, quyết định đến sự thành bại của toàn đội.  

 

Trên các bờ thửa, những chậu mạ xanh ngời đã được sắp sẵn. Dưới ruộng, thành viên các đội cũng đã sẵn sàng, chỉ chờ hồi trống hiệu lệnh cuộc thi cấy sẽ bắt đầu. Hồi trống vang lên, mọi người bắt tay vào việc, cố hết sức để vừa cấy nhanh, cấy đều, thẳng hàng và đúng mật độ. Những người phụ nữ Thái Mường Quạ vào hội cấy như đang biểu diễn một vũ điệu cổ truyền; cách sắp xếp hàng lối, sự di chuyển và phối hợp ăn ý, đều đặn thành một nhịp điệu chung khá nhịp nhàng, uyển chuyển.

 

Trên bờ thửa, người đến xem mỗi lúc một kín, có cả những cụ già địu cháu, có những người mẹ trẻ dắt theo con, và có cả những cô gái vừa mới lớn... Đặc biệt, các cụ già bản Xằng đã mang theo cả trống và cồng chiêng ra tận nơi để cổ vũ cho con cháu. Vừa đánh trống, vừa gõ chiêng, các cụ vừa múa điệu lăm vông, vừa hát khắp. Cấy lúa không còn đơn thuần là một công đoạn trong quá trình sản xuất lúa nước mà đã trở thành một nét văn hóa, một ngày hội đầy ý nghĩa của cư dân Mường Quạ. Qua đó, gửi gắm biết bao ước vọng về cuộc sống.

 

Cụ Lô Thị Khăm (82 tuổi) chia sẻ: “Ngày còn trẻ, năm nào bà cũng tham gia thi cấy, vui lắm! Hôm nay ra xem con cháu thi cấy, bà lại nhớ về mấy chục năm trước, khi bà chưa lấy chồng, khi cuộc sống còn vất vả...”.

 

Có lẽ, hàng trăm năm trước, khi cộng đồng người Thái từ Tây Bắc của Tổ quốc thiên di vào miền Tây xứ Nghệ, vượt dốc Bù Ông vào định cư ở Mường Quạ đã bắt đầu có hội thi cấy, gọi là Lễ hội xuống đồng (Lồng tồng). Bởi thung lũng Mường Quạ khá bằng phẳng, nhiều sông suối, rất thuận lợi cho việc canh tác cây lúa nước - một trong những thế mạnh của đồng bào Thái.

 

Qua bao thế hệ, người dân Mường Quạ đã đắp đập, be bờ, đào mương dẫn nước tưới tiêu và hình thành nên một cánh đồng bát ngát, phì nhiêu, trở thành vựa lúa chính của huyện Con Cuông. Ruộng đồng và cây lúa đã đem đến cho người dân Mường Quạ cuộc sống ấm no, bản làng trù phú. Vì thế, với họ, ngày xuống đồng, ngày gieo cấy cũng chính là ngày hội, ngày của niềm vui và mang đầy hy vọng.