(Baonghean) - Mỗi tháng, Nghệ An có khoảng 1.000 - 1.200 container hàng xuất khẩu nhưng hàng thông qua cảng chỉ từ 200 - 250 container. Đây là con số quá khiêm tốn và chưa tương xứng với tiềm năng và sự kỳ vọng về một cảng được đầu tư mạnh trong thời gian gần đây. Làm sao để 80% hàng hoá xuất khẩu còn lại của tỉnh được thu hút xuất hàng qua cảng là bài toán cần lời giải thoả đáng.
Chỉ có 20/130 doanh nghiệp xuất hàng qua cảng
Theo Sở Công Thương, 11 tháng đầu năm 2016, trên địa bàn tỉnh có 130 doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất khẩu hàng hoá với kim ngạch đạt hơn 491 triệu USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ. Các doanh nghiệp chủ yếu xuất khẩu hàng hoá bằng đường biển với khoảng 100 doanh nghiệp, chiếm tỷ lệ 77%. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp tham gia xuất hàng qua cảng Cửa Lò chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, hàng năm chỉ có trên dưới 20 doanh nghiệp. Lượng hàng được xuất qua cảng còn khiêm tốn so với tổng lượng hàng xuất khẩu của tỉnh, chủ yếu là mặt hàng đá, gỗ dăm, và một ít than.
Đá trắng là mặt hàng có kim ngạch chiếm tỷ lệ khá lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng đá của tỉnh. Những năm qua, hàng chủ yếu được xuất khẩu qua cảng Cửa Lò, xuất đi thị trường các nước: Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Hàn Quốc và Nhật Bản. Tuy nhiên, thời gian gần đây, một số doanh nghiệp xuất khẩu đá của Nghệ An đã chuyển hàng ra cảng Nghi Sơn (Thanh Hoá) để xuất khẩu (Công ty Kiều Phát, Hoàng Anh).
Lý do là các công ty này trước đây đã xuất đá qua cảng Cửa Lò, tuy nhiên, các doanh nghiệp này xuất khẩu mặt hàng đá loại B - là loại đá có nhiều tạp chất, cần sơ tuyển trước khi xuất khẩu nên gây bụi và ô nhiễm môi trường rất lớn cho dân cư ở khu vực xung quanh cảng. Cho nên để đảm bảo vấn đề môi trường, cảng Cửa Lò đã từ chối cho sơ tuyển đá trong cảng. Vì vậy, đá loại B này đã chuyển ra xuất khẩu tại cảng Nghi Sơn (Thanh Hóa).
Tổng Giám đốc cảng Nghệ Tĩnh Lê Doãn Long cho rằng, nguyên nhân là do cảng Cửa Lò đóng gần khu vực dân cư nên thời gian làm việc bị hạn chế (từ 22h đến 5h sáng không làm việc để tránh ồn ào ảnh hưởng đến người dân). Việc bốc xếp hàng của doanh nghiệp tại cảng không thể tiến hành linh hoạt và kịp thời nên thời gian giải phóng tàu chậm ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của các doanh nghiệp xuất khẩu.
Ngoài ra, tuyến đường Nghĩa Đàn - Thái Hòa đã thông suốt, việc vận chuyển hàng của doanh nghiệp xuất khẩu đá ra cảng Nghi Sơn có nhiều thuận lợi hơn so với vận chuyển hàng đến cảng Cửa Lò. Cảng Nghi Sơn là cảng tư nhân mới được xây dựng và đi vào hoạt động nên công suất khai thác rất lớn. Họ đưa ra mức giá thấp, thậm chí thấp hơn giá thành để khuyến khích khách hàng vận chuyển qua cảng.
Đối với xuất khẩu hàng container gồm dệt may, bột đá, bột cá, hàng nông sản (xuất khẩu các mặt hàng này chiếm khoảng 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh) nhưng xuất khẩu hàng container qua cảng Cửa Lò còn hạn chế, hầu hết doanh nghiệp đều vận chuyển hàng bằng đường bộ rồi xuất hàng qua cảng Hải Phòng. Cảng Cửa Lò chưa có tàu quốc tế vào nên việc vận chuyển hàng trung chuyển quốc tế ra Hải Phòng còn phải qua nhiều khâu trung chuyển, nâng hạ, thiếu chủ động về vỏ container, lượng hàng xuất khẩu nhỏ, manh mún lại đi nhiều hàng tàu khác nhau nên việc đóng hàng, xếp hàng, trung chuyển tại cảng Hải Phòng còn chưa thuận lợi cho cả doanh nghiệp và hàng tàu...Tần suất vận chuyển chưa cao, mới chỉ đạt 8-10 ngày/chuyến do lượng hàng hóa không đủ để tăng tần suất vận chuyển.
Bài toán khó giải
Bà Võ Thị An - Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết: “Theo tính toán, tổng chi phí bốc xếp, kho bãi... tại cảng Cửa Lò hiện cao hơn so với xuất hàng qua cảng Nghi Sơn khoảng 8.000 đồng/tấn. Việc doanh nghiệp xuất hàng qua cảng Nghi Sơn, ngân sách tỉnh sẽ bị giảm nguồn thu thuế từ xuất khẩu đá trắng 15% và thuế VAT dịch vụ vận tải qua cảng. Vì thế, cảng Cửa Lò, các sở, ngành liên quan cần có giải pháp để tránh thất thu ngân sách cho tỉnh”.
Để khuyến khích việc vận chuyển hàng bằng hình thức container, cảng Cửa Lò đã có chính sách giảm chi phí cho doanh nghiệp xuất hàng qua cảng. Hiện phí nâng hạ container tại cảng Cửa Lò chỉ khoảng 200.000 - 290.000 đồng/container, trong khi chi phí này ở cảng Hải Phòng là 430.000 - 580.000 đồng/container (áp dụng với container đặc 20 feet, 40 feet). Đối với doanh nghiệp có nguồn hàng xuất khẩu ở các khu vực lân cận thành phố Vinh nếu vận chuyển hàng bằng container trực tiếp từ cảng Cửa Lò, bỏ qua sự bất tiện về việc trung chuyển và thời gian chờ đợi tàu, thì doanh nghiệp có thể tiết kiệm từ 500.000 - 1.000.000 đồng/container so với vận chuyển qua cảng Hải Phòng.
Chia sẻ những khó khăn của doanh nghiệp, ông Nguyễn Đức Hiệp - Giám đốc Công ty TNHH Tiếp vận Hà Đức cho rằng: Đối với hàng rời, cảng Hải Phòng có thể bốc dỡ 10.000 tấn than/ngày, cảng Vũng Áng 5.000 - 6.000 tấn/ngày nhưng cảng Cửa Lò chỉ 1.500 tấn/ngày. Lượng hàng của Nghệ An không ít, nhưng không tập trung, hàng qua cảng Cửa Lò mất nhiều thời gian, nên doanh nghiệp vẫn phải lựa chọn xuất hàng qua cảng Hải Phòng.
Theo Cục Hải quan, mỗi tháng Nghệ An có 1.000 - 1.200 container/tháng nhưng cảng Cửa Lò chỉ thu hút 200 - 250 container/tháng, “mất” khoảng 80% lượng hàng qua cảng. Ông Tokey Chen - Tổng Giám đốc Công ty TNHH liên doanh NLG Nghệ An PP cho rằng, do mớm nước thấp nên cảng Cửa Lò không có tàu quốc tế, tàu công suất lớn vào. Chỉ có tàu công suất nhỏ (dưới 1,5 vạn tấn) nên thời gian bốc dỡ dài, kéo theo phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.
Trăn trở để thu hút đầu tư trên địa bàn đạt hiệu quả, tăng nguồn thu ngân sách cho tỉnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Ngọc Hoa chia sẻ, để cảng Cửa Lò đi vào hoạt động chuyên nghiệp và có hiệu quả, đón đầu nhu cầu xuất khẩu hàng hoá ngày càng lớn của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, cần sự nỗ lực hợp tác của nhiều bên liên quan. Đề nghị các sở, ngành liên quan, thị xã Cửa Lò hoàn thành bến cá, chuyển toàn bộ tàu cá đang neo đậu trong cảng ra khu vực mới để đảm bảo thuận lợi cho việc khai thác cầu bến, an toàn hàng hải và an ninh trật tự trên bến. Cảng Nghệ Tĩnh cần tiếp tục nâng cao chất lượng quản lý, phục vụ, cải cách đội ngũ cán bộ làm việc, nâng cao năng lực cạnh tranh. Về phía tỉnh sẽ đồng hành cùng cảng, có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để các doanh nghiệp xuất hàng qua cảng. Hiện nay, hàng xuất khẩu qua cảng chỉ chiếm 25%, phấn đấu đến quý 2/2017 hàng xuất khẩu qua cảng tăng lên 50%.
Việt Phương