Phong tục gội đầu đón năm mới của phụ nữ Thái Tương Dương

 

Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày cuối cùng của năm cũ là mọi phụ nữ dân tộc Thái từ trẻ đến già ở huyện miền núi Tương Dương đi gội đầu để chuẩn bị đón năm mới. Khác với gội đầu ngày thường, gội đầu để đón năm mới, người ta thường ra sông hoặc ra suối nơi có nguồn nước chảy tự nhiên để gội đầu, với ý nghĩa để dòng nước gột rửa và trôi đi những gì không tốt, không may mắn của năm cũ. Chất liệu gội đầu bằng nước ngâm gạo nếp, và được cất giữ rất cận thận trong ống tre, ống nứa, hoặc ống mét. Năm nay đã gần 70 tuổi, bà Vi Thị Quế bản Mác xã Thạch giám huyện Tương Dương vẫn cùng con cháu ra suối để gội đầu, bà Quế cho biết rằng: Theo truyền thống đời xưa để lại vào những ngày cuối năm là gội đầu cho con người sạch sẽ, sảng khoái để đón năm mới có sức khỏe dồi dào. Sang năm gặp nhiều may mắn, thóc lúa đầy kho, trâu bò đầy chuồng.

 

Từ phong tục truyền thống với nét văn hóa độc đáo đó, mà những ngày cuối năm ở các bản làng người Thái Tương Dương rộn ràng giã gạo chày tay để có gạo nếp ngâm lấy nước bỏ vào ống bương bằng tre, mét cho các bà, các chị chuẩn bị gội đầu. Người ta gội đầu bằng nước ngâm gạo nếp còn có ý nghĩa sâu xa là thành quả lao động từ đôi tay người phụ nữ được dội lên đầu là sự kết tinh của trời đất, làm chất liệu tẩy rửa những gì không may mắn của năm qua. Nước gạo nếp để gội đầu phải dã bằng tay mới giữ được tinh bột gạo nếp, chất tinh bột nếp làm cho tóc mềm mượt và suôn chải, không làm tóc rối sơ. Để có được gạo nếp gội đầu, người ta phải giã gạo và ngâm nếp trước ngày đi gội ít nhất một tuần, nước ngâm gạo nếp phải đựng trong ống bương làm bằng tre, hoặc mét ủ trong đó càng lâu, gội đầu càng mượt.

 

Khi đi gội đầu người ta thường đi tập thể, từng tốp nhiều người thể hiện tinh thần đoàn kết cộng đồng. Và việc gội đầu đón năm mới cũng là một tiêu chí đánh giá về đức tính của người con gái Thái ở Tương Dương. Chị Pui Thị Định ở bản Nhẫn xã Thạch giám chia sẻ: Từ khi còn nhỏ tôi đã được cha mẹ dạy bảo vào những ngày cuối năm cũ phải gội đầu bằng nước gạo nếp để đón năm mới cho con người khỏe mạnh, làm ăn may mắn. Bây giờ đi làm dâu, sinh con đẻ cái rồi mình vẫn phải gìn giữ truyền thống của cho ông để lại. Vì vậy năm nào tôi cũng đưa con gái tôi ra suối gội đầu để đón năm mới.

 

Ngày nay, cho dù cuộc sống của đồng bào Thái Tương Dương có nhiểu đổi thay, nhưng phong tục gội đầu đón năm mới bằng nước ngâm gạo nếp hàng năm vẫn được gìn giữ và phát huy từ đời này qua đời khác không hề bị mai một.