MÂY TRE ĐAN BẢN DIỀM XUẤT NGOẠI
Nằm lọt thỏm giữa đại ngàn, bản Diềm (xã Châu Khê, Con Cuông) có 153 hộ đồng bào Thái và Đan Lai sinh sống. Đất canh tác ít nên người dân chủ yếu sống dựa vào rừng, vào cây mây, cây mét. Nghề đan lát có tự xa xưa, là nghề truyền thống của đồng bào Thái nơi đây. Trước, bà con chủ yếu đan các vật dụng phục vụ cho cuộc sống thường ngày như rổ, rá, thúng, mủng... Cuộc sống hiện đại, các vật dụng này từ chất liệu mây, tre đã dần bị thay thế bằng chất liệu nhựa, nghề đan lát bản Diềm phải trải qua những bước thăng trầm, có những lúc bị mai một và đứng trước nguy cơ xóa sổ.
Năm 2016, thực hiện việc khôi phục và phát triển nghề, làng nghề truyền thống, Hợp tác xã (HTX) mây tre đan bản Diềm được thành lập. Đây chính là bước đánh dấu sự phục hồi và đi lên mạnh mẽ của làng nghề truyền thống này. Từ bàn tay khéo léo, sáng chế ra những sản phẩm chất lượng, đẹp mắt của các nghệ nhân, sản phẩm đan lát làng nghề bản Diềm dần khẳng định được chỗ đứng trên thị trường. Các sản phẩm truyền thống mỹ nghệ làng nghề bản Diềm có mặt tại các Hội chợ thương mại lớn, cuộc triển lãm… và được nhiều người biết đến.
Bên cạnh những sản phẩm với các loại vật dụng truyền thống, HTX mây tre đan bản Diềm đã sáng tạo thêm nhiều sản phẩm thủ công chất lượng cao. Những chiếc đĩa đựng hoa quả, bánh trái với đủ hình dạng, hoa văn; những chiếc hộp để bút, những chiếc túi xách xinh xắn được làm từ những sợi mây, sợi mét, được nhuộm màu tự nhiên và những hoa văn là kết tinh văn hóa truyền thống của người Thái, rất phù hợp xu hướng tiêu dùng xanh trên thế giới.
Năm 2018, những đơn đặt hàng từ nước ngoài như Đức, Pháp, Nhật… đến với bà con bản Diềm. Mỗi tháng, có 5-7 đơn hàng với hàng trăm sản phẩm xuất ngoại đã đem lại thu nhập khá cho bà con làng nghề, giúp họ yên tâm gắn bó với nghề.
Bà Lang Thị Hoa - Giám đốc HTX mây tre đan bản Diềm chia sẻ: “Các đơn hàng xuất khẩu có giá trị cao gấp 3-4 lần so với các đơn hàng khác. Do đó, thu nhập của các thành viên trong HTX cũng cao hơn, ổn định hơn, giúp bà con gắn bó hơn với nghề. Đáng tự hào hơn là thông qua kênh tiêu thụ này, làng nghề truyền thống, bản sắc văn hóa của đồng bào Thái Con Cuông được các nước biết đến”.
Hàng ngày, tranh thủ thời gian nông nhàn, dưới nếp nhà sàn vững chãi, những bà, những mẹ, những chị em bản Diềm vẫn cần mẫn đan các sản phẩm mây tre, vẫn say sưa sáng tạo, đưa những tinh hoa văn hóa, đưa những nét đẹp sinh hoạt hàng ngày vào các sản phẩm mây tre, vẫn cần mẫn chẻ lạt, chẻ mây, đỏ lửa nấu nước nhuộm màu, hong khô đồ mây tre. Và, những đơn hàng triệu đô từ Pháp, từ Đức, từ Nhật gửi về, những sản phẩm mây tre lại lên đường xuất khẩu, đem lại ấm no cho bà con bản Diềm.
THỔ CẨM HOA TIẾN CHINH PHỤC TRỜI ÂU
Ra đời hơn 100 năm nay, bản Hoa Tiến được xem là cái nôi dệt thổ cẩm nổi tiếng và lâu đời nhất của người Thái ở Nghệ An. Vải thổ cẩm của làng nghề Hoa Tiến được ưa chuộng nhờ hoa văn đặc trưng, được nhuộm bằng các nguyên liệu tự nhiên như bùn non, cây cỏ mực, vỏ cây pháng đỏ, nghệ, lá mục vôi, lá hom, lá mượt, lá bàng...
Cùng với thời gian và sự phát triển của cuộc sống hiện đại, sản phẩm thổ cẩm dần mai một trước những sản phẩm may mặc công nghiệp. Có thời điểm, làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến đứng trước nguy cơ “xóa sổ”. Với mục tiêu khôi phục, bảo tồn và gìn giữ những giá trị văn hóa của thổ cẩm Hoa Tiến, năm 2010, Hợp tác xã Làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến được thành lập.
Từ những hộ gia đình sản xuất nhỏ lẻ, thị trường không ổn định, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, các hộ dân đã liên kết, hỗ trợ nhau để sản xuất.
Để mở rộng thị trường, các thành viên HTX đã tự mày mò, tìm tòi và sáng tạo ra các sản phẩm phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng: túi xách kiểu dáng hiện đại, ví cầm tay, giày, dép, thú bông, vỏ gối, khăn quàng cổ, khăn trải bàn…
Bên cạnh việc gìn giữ cách sản xuất thổ cẩm theo phương pháp tự nhiên, các nghệ nhân trong hợp tác xã còn nghiên cứu, thử nghiệm những hoa văn tinh xảo, sắc màu đa dạng.
Chị Sầm Thị Tình, phụ trách mảng kinh doanh và marketing HTX Làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến cho biết: “Để tồn tại và phát triển, để các thành viên HTX sống được bằng nghề thì việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ là yếu tố tiên quyết. Do đó, một mặt thay đổi tư duy sản xuất, làm ra những sản phẩm mang tính ứng dụng cao, thiết kế hiện đại; mặt khác, đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến thương mại, ứng dụng thương mại điện tử vào tiêu thụ sản phẩm. Nhờ đó, các sản phẩm thổ cẩm của HTX được khách hàng trong và ngoài nước biết đến”.
Hiện nay, ngoài cơ sở chính của HTX thổ cẩm Hoa Tiến ở Châu Tiến (Quỳ Châu) thì chị Tình còn mở một cửa hiệu dệt thêu và nhuộm màu tự nhiên tại Hà Nội nhằm quảng bá sâu rộng nghề thổ cẩm truyền thống địa phương. Nhờ đó, sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến không những có mặt ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hội An, Huế, Sa Pa mà còn chinh phục được cả thị trường các nước Lào, Thái, Đức, Pháp, Australia, Canada, Nhật…, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động làng nghề với thu nhập 2-3 triệu đồng/người/tháng.
Nghệ An là một tỉnh có thế mạnh về phát triển các làng nghề, nhất là nghề thủ công. Hiện, toàn tỉnh có 172 làng nghề, trong đó có nhiều làng nghề với những sản phẩm đặt trưng, có giá trị xuất khẩu: Mây tre đan, dệt thổ cẩm… Theo đánh giá của các chuyên gia, dư địa của các sản phẩm làng nghề đang rất rộng mở, nhất là khi công nghệ thông tin phát triển, các sàn thương mại điện tử bùng nổ đã tạo cơ hội cho các sản phẩm làng nghề mở rộng thị trường, đưa thương hiệu các sản phẩm làng nghề tiến xa hơn. Bên cạnh đó, các sản phẩm làng nghề cũng đang dần “lột xác” với mẫu mã mới, có tính ứng dụng cao, thiết kế bắt mắt đã chinh phục được thị trường khó tính như: Mỹ, Nhật, Hàn...