Kết quả bầu cử giữa kỳ ở Mỹ: Chính trường thêm căng thẳng

Kết quả cuộc bầu cử giữa kỳ tại Mỹ không mấy bất ngờ với kết quả là đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát cả Hạ viện và Thượng viện. Mặc dù vậy người ta vẫn đặt ra câu hỏi tại sao đảng Dân chủ lại “thất thế” như vậy? Có nhiều lý do được giới phân tích nêu ra. Thứ nhất, cuộc bỏ phiếu ngày 4/11 diễn ra trong bối cảnh kinh tế Mỹ đã cải thiện đáng kể trong 6 năm qua, nhưng sự ủng hộ dành cho Tổng thống Obama đã liên tục giảm sút, thậm chí theo các cuộc thăm dò tỷ lệ ủng hộ ông Obama đã xuống mức thấp kỷ lục trong vòng 70 năm qua.

 

Đây là lý do các chuyên gia xác định cuộc bỏ phiếu vừa qua là cuộc trưng cầu dân ý đối với khả năng cầm quyền của Tổng thống Obama. Do uy tín của ông chủ Nhà Trắng "tụt dốc", nhiều ứng cử viên của đảng Dân chủ đã tìm cách xa lánh và không mời ông đi vận động tranh cử. Trái lại, cử tri Cộng hòa không hài lòng với chính sách của Tổng thống Obama đã hăng hái đi bầu, dùng lá phiếu của họ để giúp đảng có thế vững vàng hơn ở lập pháp, xem đó là bước mở đầu cho mục tiêu lấy được ghế tổng thống để điều khiển hành pháp vào năm 2016. 

Nguyên nhân thứ hai dẫn đến thất bại là do lực lượng cử tri Dân chủ đi bỏ phiếu thấp hơn nhiều so với các kỳ bầu cử trước, mặc dù đêm trước khi cử tri cầm lá phiếu, ông Obama đã lên tiếng hối thúc cử tri của đảng này “đừng ở nhà và đừng để ai lựa chọn tương lai của bạn”. 

 

Về phương diện lịch sử, các cuộc bầu cử giữa kỳ luôn bất lợi cho đảng của Tổng thống Mỹ. Và năm nay cũng không ngoại lệ. Một lý do nữa là tại cuộc bầu cử lần này, các ứng cử viên của cả hai đảng mà chủ yếu là đảng Cộng hòa đã “tung” ra khoản tiền lớn cho chiến dịch tranh cử của mình. Theo thống kê của Trung tâm Chính trị phản ứng nhanh của Mỹ, cuộc bầu cử giữa kỳ lần này tốn kém nhất trong lịch sử chính trị của Xứ Cờ hoa, với tổng chi phí lên tới gần 4 tỷ USD. Số tiền này đủ để mua 25 máy bay chiến đấu hiện đại F-18 hay trả học phí cấp tiểu học và trung học cho 12.000 học sinh. 

 

Ngoài việc “mổ xẻ” những nguyên nhân dẫn đến thất bại của đảng Dân chủ thì điều người ta chú ý nhiều nhất hiện nay là việc chính trường Mỹ sẽ ra sao sau khi tương quan lực lượng trong Quốc hội đã thay đổi. Nhiều nhà quan sát quốc tế có chung câu trả lời đó là chính trường Mỹ sẽ căng thẳng hơn sau cục diện này. Phe Dân chủ để mất Thượng viện đồng nghĩa với việc Tổng thống Obama sẽ thực sự gặp rất nhiều khó khăn trong 2 năm cuối của nhiệm kỳ này. Khó khăn đầu tiên mà Tổng thống Obama gặp phải là bổ nhiệm nhân sự cấp cao, vốn cần sự phê chuẩn của Thượng viện. Quốc hội cũng có quyền phủ quyết một phần về quyền đưa quân ra nước ngoài (chẳng hạn như Iraq và Syria) của Tổng thống trên cương vị Tổng Tư lệnh. Đấy là chưa kể đến một loạt các vấn đề nội địa khác - bao gồm ngân sách, thâm hụt, chương trình ObamaCare, các chính sách về nhập cư, biến đổi khí hậu và cả việc phê chuẩn Dự án đường ống dẫn dầu Keystone... - mà giữa phe Cộng hòa và phe Dân chủ đang tồn tại những bất đồng khó giải quyết.

 

Về lĩnh vực kinh tế, các chuyên gia cho rằng việc đảng Cộng hòa kiểm soát Thượng viện lẫn Hạ viện sẽ có tác động sâu rộng tới nền kinh tế số 1 thế giới. Có thể thấy cuộc bầu cử vừa qua diễn ra trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế Mỹ đang phát triển ổn định một phần nhờ vào việc Quốc hội đạt được thỏa thuận trong “cuộc chiến” về ngân sách. Cuộc tranh cãi trước đó đã khiến chính phủ Mỹ phải đóng cửa và dấy lên nỗi lo ngại rằng Chính quyền liên bang sẽ lại rơi vào tình trạng vỡ nợ về mặt kỹ thuật. Việc kiểm soát cả hai viện Quốc hội Mỹ có thể khuyến khích  đảng Cộng hòa tăng cường gây xung đột với Nhà Trắng do đảng Dân chủ kiểm soát. Dù vậy, hiện vẫn chưa rõ đảng Cộng hòa sẽ lãnh đạo Thượng viện như thế nào. Hầu như không có chiến dịch tranh cử nào vạch ra các chính sách chi tiết.  

 

Tuy có quyền kiểm soát cả Thượng viện nhưng không hoàn toàn dễ dàng đối với đảng Cộng hòa khi đảng này không giành đủ 60 ghế tại Thượng viện để chiếm đa số tuyệt đối, và chắc chắn sẽ phải thỏa hiệp trong một chừng mực nào đó với phe Dân chủ. Các nhà quan sát cũng hy vọng Đảng Cộng hòa sẽ chấp nhận hợp tác với ông Obama trong một số lĩnh vực như năng lượng, thuế, ký các thỏa thuận thương mại tự do, an ninh mạng... Khi đó, đảng Cộng hòa sẽ tạo thiện cảm với cử tri nhằm chuẩn bị cuộc chiến năm 2016. Mặc dù vậy, chính trường Mỹ có thể giải quyết được các vấn đề vốn tồn đọng thời gian qua hay không thì vẫn cần thời gian trả lời.