“Mùa hè hoang vắng” ở châu Âu
Vào dịp này hàng năm, các quốc gia ở châu Âu đều chuẩn bị bước vào mùa du lịch nhộn nhịp nhất trong năm, đón tới gần một nửa lượng du khách quốc tế trên toàn cầu với khoảng 360 triệu lượt khách, mang lại nguồn doanh thu khoảng 150 tỷ Euro trong thời gian từ tháng 6 đến tháng 8.
Nhưng năm nay, châu Âu đang đón một mùa hè “bất thường”, với những địa điểm du lịch nổi tiếng trở nên hoang vắng, từ quảng trường trung tâm Grand Palace ở Brussels, tới đấu trường Colosseum ở Rome, thành phố Venice vắng bóng những chiếc thuyền gondola ngược xuôi…
Covid-19 đang đẩy ngành du lịch châu Âu vào một cuộc khủng hoảng chưa từng có, trong khi đây lại là ngành kinh tế mũi nhọn tại nhiều quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu. Hiện du lịch đóng góp tới 10% GDP của châu Âu. Tại một số quốc gia như Hy Lạp, Malta, tỷ trọng của ngành du lịch trong GDP còn lên tới 20-25%. Đối với Tây Ban Nha và Italy, hai tâm dịch Covid-19 lớn nhất tại châu Âu, đóng góp của ngành du lịch đối với nền kinh tế cũng ở mức lần lượt là 14% và 13%.
Những biện pháp phong tỏa cứng rắn mà các quốc gia châu Âu đang thực hiện để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh Covid-19 tác động tới rất nhiều ngành kinh tế, nhưng du lịch được xếp vào nhóm chịu tác động nặng nề nhất. Theo tính toán của Hội đồng Du lịch châu Âu, các doanh nghiệp lữ hành trong EU sẽ tổn thất khoảng 70% doanh thu, các hãng hàng không tổn thất tới 90%, và ước tính toàn bộ ngành du lịch châu Âu có thể thiệt hại tới 400 tỷ Euro trong mùa du lịch năm nay. Trong kế hoạch thành lập quỹ cứu trợ lên tới hơn 1.000 tỷ Euro của châu Âu - còn được gọi là “Kế hoạch Marshall”, các chuyên gia tính toán rằng ngành du lịch cần phải được phân bổ tới 20%.
Chính vì vậy, khi bắt đầu tiến hành các biện pháp nới lỏng phong tỏa, khôi phục lại hoạt động kinh tế, nhiều quốc gia châu Âu cùng hướng tới mục tiêu chung là phục hồi ngành du lịch. Một số quốc gia đã đề xuất các biện pháp đơn lẻ như Hy Lạp xem xét cho phép khách du lịch nhập cảnh theo “Hộ chiếu y tế”, trong đó có xác nhận khách du lịch không bị nhiễm virus SARS-CoV-2, Áo xem xét tiếp nhận khách du lịch từ những quốc gia trong khối Schengen có tỷ lệ nhiễm Covid-19 thấp, hay Bỉ xem xét cung cấp thẻ cho phép du khách tới một số bãi biển…
Tuy nhiên, đến thời điểm này, chưa một quốc gia châu Âu nào xác định được thời điểm mở cửa trở lại biên giới, trong khi bất kỳ biện pháp kích cầu du lịch nào cũng khó có thể phát huy tác dụng nếu các quốc gia vẫn “bế quan tỏa cảng” để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh Covid-19.
Ông Gari Cappelli, Bộ trưởng Bộ Du lịch của Croatia, người chủ trì cuộc họp của Hội đồng Liên minh châu Âu mới đây cho rằng, châu Âu cần một kế hoạch chung để tái thiết ngành du lịch - một kế hoạch có thể vừa thúc đẩy ngành du lịch tăng trưởng trở lại, vừa có thể quản lý được rủi ro trên phạm vi toàn Liên minh. Kế hoạch này có thể thiết lập theo từng bước, bắt đầu bằng việc các quốc gia dỡ bỏ hạn chế đi lại trong nước, tiếp đến mở cửa biên giới trong nội bộ Liên minh châu Âu, sau đó mới tính toán đến mở cửa biên giới cho các quốc gia ngoài khối.
Bài toán “được - mất”
Bên cạnh du lịch, mở cửa trở lại biên giới còn có vai trò quan trọng trong việc khôi phục nhiều hoạt động kinh tế khác ở châu Âu, trong bối cảnh sử dụng lao động thời vụ của các quốc gia khác trong Liên minh châu Âu là điều khá phổ biến trong các doanh nghiệp. Nhiều ý kiến cho rằng đóng cửa biên giới không thể là một biện pháp dài hạn, vì vậy châu Âu cần có kế hoạch mở cửa biên giới trở lại trong một kế hoạch tổng thể chung.
Trước hết, việc mở cửa biên giới có thể áp dụng đối với các nhân viên làm việc thời vụ. Một số nghị sĩ châu Âu lập luận rằng, dù việc kiểm soát các nguy cơ về y tế là cần thiết, nhưng đã đến lúc châu Âu cần quay trở lại thực hiện các quy tắc của khu vực tự do đi lại Schengen, đặc biệt là nguyên tắc không phân biệt đối xử với người lao động ở các quốc gia khác nhau.
Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cũng khẳng định, mặc dù tình hình dịch bệnh Covid-19 ở các nước thành viên vẫn rất khác nhau, nhưng cần có một cách tiếp cận thống nhất trong việc dỡ bỏ các biện pháp hạn chế đang được áp dụng trong toàn Liên minh châu Âu. Vì vậy, để tiến tới việc mở cửa biên giới, Ủy ban châu Âu đã xây dựng một bộ nguyên tắc chung cho các nước thành viên trong quá trình nới lỏng phong tỏa, đưa các hoạt động kinh tế - xã hội trở lại trạng thái bình thường. Trong đó, việc bãi bỏ các biện pháp kiểm soát biên giới sẽ được áp dụng tại những điểm được xác định là hội tụ đủ các yêu cầu về mặt dịch tễ.
Hiện một số quốc gia trong khối Schengen đã gỡ bỏ các biện pháp hạn chế đi lại với công nhân của các quốc gia khác, ví dụ như Đức cho phép 80 nghìn lao động thời vụ nước ngoài vào nước này làm việc và áp dụng các biện pháp kiểm soát sức khỏe nghiêm ngặt đối với nhóm đối tượng này.
Dù có thể nới lỏng các hạn chế đi lại đối với lao động xuyên biên giới, song lãnh đạo các nước châu Âu vẫn rất thận trọng với việc mở cửa biên giới với khách du lịch, cho dù du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn tại nhiều quốc gia châu Âu.
Cuối tuần qua, Ủy ban châu Âu vẫn đưa ra khuyến nghị chính thức với các thành viên, đó là tiếp tục duy trì các biện pháp đóng cửa biên giới ít nhất là tới ngày 15/6/2020. Nhiều quốc gia tại châu Âu còn đơn phương đưa ra các biện pháp cứng rắn hơn so với khuyến nghị của Ủy ban châu Âu. Pháp là quốc gia đầu tiên trong Schengen tuyên bố sẽ tiếp tục áp dụng các biện pháp kiểm soát biên giới đến cuối tháng 10 năm nay. Thụy Điển và Đan Mạch cũng thông báo gia hạn việc kiểm soát biên giới đến tháng 11. Với các quốc gia chưa tính tới việc mở cửa biên giới, lý do quan trọng nhất được đưa ra là ngăn chặn làn sóng lây nhiễm Covid-19 mới.
Ngăn chặn làn sóng lây nhiễm mới khi nới lỏng lệnh phong tỏa cũng là lời cảnh báo mà Tổ chức Y thế Thế giới (WHO) liên tục lặp đi lặp lại trong thời gian gần đây. Làn sóng lây nhiễm mới là nguy cơ hiện hữu nếu nhìn vào những gì đang diễn ra tại Hàn Quốc và Trung Quốc - những quốc gia được đánh giá là kiểm soát tốt dịch bệnh và đang bắt đầu nới lỏng các biện pháp hạn chế, đưa các hoạt động kinh tế - xã hội trở lại trạng thái bình thường mới.
Hôm qua, Hàn Quốc báo cáo 34 ca nhiễm mới - con số cao nhất sau 1 tháng số ca nhiễm mới liên tục giảm. Trong khi đó, Trung Quốc cũng khi nhận 14 ca nhiễm mới, mức cao nhất kể từ ngày 28/4. Bởi vậy, dù xét trên khía cạnh kinh tế, châu Âu đang tính toán tới việc mở cửa biên giới, nhưng đây thực sự là một “canh bạc lớn”, một “canh bạc” mà thắng - thua không chỉ tính bằng tiền, mà còn tính bằng sinh mạng con người.