Cuộc cách mạng thay đổi nước Nga

Nước Nga đầu thế kỷ 20 là Nhà nước quân chủ chuyên chế dưới sự cai trị của Sa hoàng Nikolai II, người đã đẩy quốc gia vào Thế chiến I, gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng. Kinh tế đế quốc Nga kiệt quệ vì chiến tranh, nạn đói xảy ra ở nhiều nơi, công nghiệp, nông nghiệp đình đốn, đời sống người dân cực khổ.

Hoàng gia Nga còn bị giáo sĩ Grigory Rasputin đứng đằng sau thao túng. Phong trào phản đối chiến tranh, đòi lật đổ Sa hoàng diễn ra khắp nơi.

Vladimir Ilyich Lenin phát biểu trước người dân tại Petrograd năm 1917. Ảnh: Britannica.

Theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik, công nhân và binh lính đã thành lập các Xô viết đại biểu, tức cơ quan đại biểu để lãnh đạo đất nước, trong khi giai cấp tư sản cũng thành lập chính phủ lâm thời. Sau Cách mạng tháng Hai, Nga tồn tại hai chính quyền song song do hai lực lượng trên lãnh đạo.

Chính phủ lâm thời không giải quyết những vấn đề đã hứa như cải cách ruộng đất cho nông dân và tạo việc làm cho công nhân. Tình trạng thiếu lương thực vẫn xảy ra và chính phủ lâm thời vẫn quyết theo đuổi chiến tranh.

Trước tình hình này, Lenin, lãnh đạo đảng Bolshevik, xác định cần lật đổ chính quyền tư sản lâm thời, chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa, với khẩu hiệu "Tất cả chính quyền về tay Xô viết" và "Hòa bình, ruộng đất, bánh mì".

Ngày 24/10/1917, khởi nghĩa bắt đầu với sự lãnh đạo trực tiếp của Lenin. Cận vệ Đỏ, lực lượng vũ trang tình nguyện của công nhân và nông dân, tập trung lực lượng đánh chiếm khu vực đầu mối, trụ sở các bộ, tổng đài điện thoại, nhà ga, cầu đường. Ngày 25/10/1917, họ tấn công Cung điện Mùa Đông, bắt các bộ trưởng của chính phủ lâm thời.

Ngay trong đêm 25/10/1917, chính quyền Xô viết do Lenin đứng đầu được thành lập. Các sắc lệnh đầu tiên được thông qua là "Sắc lệnh hòa bình" lên án chiến tranh và "Sắc lệnh ruộng đất" nhằm giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

Hội đồng kinh tế quốc dân tối cao được thành lập để xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Hội đồng có trách nhiệm cải cách ruộng đất, xóa bỏ chiếm hữu ruộng đất của giới địa chủ, trao lại ruộng đất cho nông dân. Đối với công nghiệp, họ quốc hữu hóa một số nhà máy lớn, đồng thời thực hiện chính sách lao động tiên tiến như ngày làm việc 8 giờ, cấm sa thải công nhân bừa bãi, quy định chế độ nghỉ phép đối với người làm công việc nặng nhọc.

Chính quyền Xô viết còn thực hiện các biện pháp thủ tiêu tàn tích của chế độ cũ như xóa bỏ sự phân biệt đẳng cấp, những đặc quyền của giáo hội, thực hiện chính sách nam nữ bình đẳng. Nước Nga Xô viết chính thức rút khỏi Thế chiến I ngày 3/3/1918 Công lịch.

Ngày 10/1/1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ III được khai mạc, thông qua quyết định lịch sử là cải tổ nước Cộng hòa Xô viết Nga thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga. Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) sau đó được thành lập ngày 30/12/1922.

Cách mạng tháng Mười là một trong những sự kiện có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ 20, đánh dấu sự ra đời của nước Nga Xô viết - nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới, ủng hộ công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa. Vào thời đó, hầu hết quốc gia châu Á, châu Phi đều bị các nước thực dân phương Tây xâm chiếm và biến thành thuộc địa. Chiến thắng của Cách mạng tháng Mười đã tạo xung lực cho công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của họ.

Theo đảng Cộng sản Liên bang Nga, Cách mạng tháng Mười không chỉ làm rung chuyển thế giới bởi quy mô của nó, mà còn đặt nền móng cho sự duy trì, phát triển ổn định và tiến bộ của thế giới, hướng tới chấm dứt nạn bóc lột giữa con người với con người, xây dựng một xã hội công bằng và chủ nghĩa xã hội.

"Cách mạng tháng Mười đã chiếu sáng con đường của nhân loại tiến vào kỷ nguyên thám hiểm không gian vũ trụ, tạo ra con đường để khai thác năng lượng hạt nhân và sử dụng nó vào mục đích hòa bình, mở ra cho mọi người con đường phía trước, hướng tới hòa bình và tiến bộ", tuyên bố của đảng Cộng sản Liên Xô hồi năm 2017 có đoạn viết.

Trong cuốn Lịch sử Cách mạng tháng Mười của mình, nhà sử học Geoffrey Swain cuộc cách mạng là sự kết hợp giữa phong trào nổi dậy do đảng Bolshevik lãnh đạo với nỗi tức giận, bất mãn của tầng lớp lao động Nga với chế độ Sa hoàng.

"Không sự kiện nào trong thế kỷ 20 có thể thay đổi quá trình lịch sử thế giới hay có những kết quả to lớn như Cách mạng tháng Mười", Geoffrey Roberts, giáo sư sử học ở Ireland, nhận định.