Tại buổi đối thoại phòng chống tham nhũng do Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp và Đại sứ quán Anh tại VN phối hợp tổ chức hôm qua tại Hà Nội, nhiều ý kiến rất đáng chú ý cho công tác này đã được đưa ra.
Chuyển hóa tinh vi
Ông Nguyễn Thanh Tú, Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế (Bộ Tư pháp) cho biết số liệu của Viện KSND tối cao tính từ ngày 1.10.2010 tới 30.4.2013 cho thấy tổng tài sản tham nhũng và thiệt hại do tham nhũng (được xác định, phát hiện) trên 17.000 tỉ đồng nhưng tổng giá trị tài sản thu hồi được chỉ trên 5.000 tỉ đồng, đạt khoảng 29,4%. Báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng (PCTN) năm 2014 của Chính phủ cũng cho thấy năm 2014 đã phát hiện 54 vụ tham nhũng qua thanh tra với tổng số tiền 68,5 tỉ đồng, thu hồi 46,9 tỉ đồng (68,5%); lực lượng cảnh sát điều tra các cấp đã thụ lý 415 vụ án về tham nhũng với số tiền thiệt hại trên 6.740 tỉ đồng nhưng mới chỉ thu nộp ngân sách nhà nước được trên 1.500 tỉ đồng, đạt tỷ lệ khoảng 22,3%.
Ông Tú khẳng định nhiều vụ việc không thể thu hồi tài sản do không phát hiện hoặc truy tìm được vì đã được các đối tượng phạm tội chuyển hóa tinh vi dưới nhiều thức khác nhau, trong đó có việc chuyển ra nước ngoài. “Cục Phòng chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước cũng khẳng định những thông tin về giao dịch đáng ngờ và những thông tin về tình báo tài chính khác đã được cơ quan này gửi đến những cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên hiện vẫn chưa có một vụ việc nào về rửa tiền hay tham nhũng được xử lý dựa trên cơ sở những thông tin này”, ông Tú phản ánh.
Cũng theo ông Tú, thực tế cho thấy một số vụ việc không thể xử lý là tội phạm tham nhũng mà chỉ có thể xử lý tội cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng hoặc tội phạm khác. Do đó việc thu hồi tài sản tham nhũng không thể thực hiện được. Các cơ quan tiến hành tố tụng cũng chủ yếu quan tâm xử lý tội phạm gốc là tội phạm tham nhũng mà chưa quan tâm nhiều đến tội phạm phát sinh như rửa tiền, hay tập trung vào trừng phạt trực tiếp người bị kết án mà chưa chú ý nhiều đến việc đánh vào lợi ích kinh tế của người phạm tội tham nhũng.
Trong khi đó, bà Victoria Kwakwa, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới tại VN, cảnh báo khi VN ngày càng hội nhập kinh tế sâu rộng hơn với khu vực và thế giới thì tình hình tham nhũng, dòng tiền bất chính chảy ra nước ngoài sẽ càng cao, phức tạp hơn.
Phát biểu tại buổi đối thoại, Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định VN luôn thể hiện quyết tâm chính trị rất cao trong PCTN. Tuy công tác PCTN thời gian qua chưa đạt yêu cầu đề ra, đặc biệt là việc thu hồi tài sản, nhưng thái độ và tinh thần của VN với các vụ án tham nhũng rất rõ ràng là xử lý rất kiên quyết, nghiêm minh. Phó thủ tướng cho biết các cơ quan chức năng đang tích cực hoàn thiện thể chế, tăng cường thực thi pháp luật để mọi tài sản tham nhũng phải được thu hồi, tịch thu, làm giảm thiểu tổn thất do tham nhũng gây ra, làm triệt tiêu động cơ kinh tế của những kẻ tham nhũng.
Tỷ lệ thu hồi chỉ đạt 22,3%
Phó tổng Thanh tra Chính phủ Trần Đức Lượng thừa nhận trong PCTN khuôn khổ pháp luật dù đã tương đối toàn diện nhưng hiệu quả trên thực tế còn nhiều hạn chế, nhất là thu hồi tài sản tham nhũng. Năm 2014, kết quả thu hồi tài sản về ngân sách nhà nước khoảng 1.500 tỉ đồng/6.740 tỉ đồng thiệt hại trong các vụ án tham nhũng (đạt tỷ lệ 22,3%).
Ông Trương Minh Mạnh, Phó vụ trưởng Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án tham nhũng - Viện KSND tối cao, đưa ra con số tổng hợp phát hiện, xác định và thu hồi tài sản tham nhũng từ ngày 1.10.2010 đến 30.4.2013 cho thấy: Tổng giá trị tài sản tham nhũng và thiệt hại do tham nhũng gây ra được phát hiện là khoảng 17.000 tỉ đồng, nhưng tổng số tiền thu hồi được chỉ khoảng gần 5.000 tỉ đồng (chưa được 1/3).
Theo ông Mạnh, việc điều tra, phát hiện và xác định tài sản bị chiếm đoạt hoặc thiệt hại do tham nhũng gây ra chưa đầy đủ so với thực tế hoặc có xác định được số tài sản, tiền đã bị tham ô, chiếm đoạt nhưng không thu giữ được do bị tẩu tán.
Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Tú, Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế - Bộ Tư pháp, cho rằng trên thực tế tài sản do tham nhũng mà có thường được các đối tượng phạm tội cất giấu, chuyển hình thức sở hữu (cho người thân, hoạt động rửa tiền, mua sắm phương tiện vật chất có giá trị khác...), nhưng bộ luật Tố tụng hình sự chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, thẩm quyền thu hồi tài sản nói chung, tài sản tham nhũng nói riêng, dẫn đến chưa phát huy được trách nhiệm của cơ quan chức năng trong quá trình phát hiện, thu hồi tài sản tham nhũng.
Chồng chéo, không rõ ràng
Ông Jairo Acuna-Alfaro nhận xét hệ thống pháp luật về PCTN của VN dù có nhiều biện pháp để phòng ngừa, nhưng lại thiếu chế tài xử lý vi phạm. “Nếu sử dụng ngôn ngữ đời thường, thì hiện nay pháp luật PCTN có thể ví như “một con hổ không răng” do thiếu nội lực đủ mạnh để thực sự mang tính răn đe, và hiệu lực trong thực tiễn”, ông Jairo Acuna-Alfaro nói.
Cũng theo ông, PCTN tại VN hiện có những tồn tại được coi như là các “nút thắt cổ chai” cần được tháo gỡ. Trong đó có quá nhiều cơ quan chuyên trách PCTN tại các cơ quan Đảng, Chính phủ trong khi chức năng nhiệm vụ bị chồng chéo hoặc không rõ ràng. Bên cạnh đó, thiếu cơ chế nội bộ kiểm soát trong các cơ quan PCTN hoặc thiếu sự giám sát lẫn nhau giữa các cơ quan PCTN.
Đại diện Đại sứ quán Thụy Sĩ tại VN cũng bày tỏ quan điểm mô hình tổ chức bộ máy của VN mang tính chất liên ngành nên nhiều khi tạo ra sự “lẫn lộn bối rối”, do đó cần phải có một cơ quan chịu trách nhiệm chính và cơ quan này phải độc lập về chức năng, không e dè nể sợ bất cứ ai.
Ông Chris Batt, Cố vấn Ngân hàng Thế giới, cũng khuyến nghị cơ quan chức năng nên nghiên cứu để thành lập cơ quan chuyên trách về thu hồi tài sản tham nhũng để tập trung sức lực, vật lực cho việc thu hồi tài sản tham nhũng.
Theo Thanhnien
