Một nước Nga của thời kỳ đen tối
Đầu thế kỷ XX, nước Nga đã chuyển lên giai đoạn chủ nghĩa đế quốc nhưng lại mang nhiều tàn tích của chế độ phong kiến.
Về nông nghiệp, 30 nghìn địa chủ chiếm 70 triệu đề-xi-a-tin (1 đề-xi-a-tin = 1,09 ha) và bản thân Nga hoàng và gia đình, họ hàng chiếm đến 7 triệu đề-xi-a-tin. Trong khi đó, nông dân Nga chiếm 4/5 dân số, nhưng 65% số hộ ở nông thôn là bần nông, không có ruộng đất. Họ bị Nga hoàng và bọn địa chủ bóc lột nặng nề và tàn bạo.
Về công nghiệp, năm 1914, tổng sản lượng công nghiệp của Nga đứng thứ 5 trên thế giới, sau các nước Mỹ, Anh, Pháp và Đức nhưng chỉ chiếm 4% tổng sản lượng công nghiệp thế giới. Hầu như tất cả các ngành công nghiệp chủ yếu của Nga nằm trong tay tư bản nước ngoài. Công nhân ở Nga chiếm 10% dân số nhưng bị giới chủ bóc lột nặng nề nên đời sống rất khó khăn.
Lênin đã nhận xét tình trạng nước Nga là “một bên là chế độ sở hữu ruộng đất lạc hậu nhất cùng với tình trạng nông thôn dốt nát nhất và một bên là chủ nghĩa tư bản công nghiệp và tài chính tiên tiến nhất”. V.I. Lênin nhận ra liên minh công nông là lực lượng nòng cốt cho cách mạng. Người nhận định: “Nội dung xã hội của cuộc cách mạng sắp nổ ra ở nước Nga chỉ có thể là nền chuyên chính dân chủ cách mạng của giai cấp vô sản và nông dân. Cách mạng không thể thắng lợi ở nước Nga nếu không lật đổ được chế độ quân chủ và bọn địa chủ phong kiến. Song giai cấp vô sản không thể lật đổ chúng nếu không được nông dân giúp đỡ”.
Ngày 4/4/1917, trước Trung ương Đảng Công nhân dân chủ xã hội Nga họp tại Petrograd, V.I. Lênin đã đọc “Nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay”. Trong đó, Người nhấn mạnh phải giải quyết ruộng đất cho nông dân và bánh mỳ cho người nghèo.
Ngày 7/11/1917, Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi. Ngày 8/11/1917, V.I. Lênin được Đại hội Xô viết Nga bầu làm Chủ tịch Hội đồng Dân ủy nước Nga Xô viết. Người nhấn mạnh: “Chúng ta tự hào là đã có cái hân hạnh được bắt đầu việc xây dựng Nhà nước Xô-viết và do đó, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới, thời đại thống trị của một giai cấp mới, giai cấp bị áp bức trong tất cả các nước tư bản và ở khắp nơi đều đang tiến tới một cuộc đời mới, tới chỗ chiến thắng giai cấp tư sản, tới chỗ thành lập chuyên chính vô sản, tới chỗ giải phóng nhân loại khỏi ách tư bản, khỏi những cuộc chiến tranh đế quốc”. Ngày 10/1/1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần III đã thông qua “Tuyên ngôn về quyền lợi nhân dân lao động và bị bóc lột”, khẳng định nước Nga là một nước Xô viết với mục tiêu xóa bỏ chế độ người bóc lột người, xóa bỏ giai cấp.
Để hiện thực những tuyên bố trên, V.I. Lênin và những người Bôn-sê-vích Nga đã lập tức có những biện pháp. Về nông nghiệp. Từ mùa Xuân năm 1918, “Sắc lệnh ruộng đất” đã bắt đầu thực hiện nhằm thỏa mãn những nguyện vọng lâu đời của nông dân Nga. Nông dân đã nhận được (không phải trả tiền) hơn 150 triệu ha ruộng đất từ gia đình Nga hoàng và giai cấp địa chủ, được xóa 3 tỷ rúp tiền nợ ngân hàng. Tháng 6/1918, chính quyền Xô viết lập các Ủy ban bần nông ở nông thôn. Các ủy ban này đã trưng thu và bàn giao 50 triệu ha ruộng đất cho bần nông.
Đối với công nghiệp, vào ngày 14/11/1917, V.I. Lênin đã ký vào bản “Điều lệ về chế độ kiểm soát của công nhân”. Theo đó, công nhân được quyền kiểm soát toàn bộ quy trình sản xuất trên mọi lĩnh vực từ công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp đến giao thông, vận tải và xí nghiệp, hợp tác. Ngày 28/6/1918, Sắc lệnh quốc hữu hóa toàn bộ nền đại công nghiệp được V.I. Lênin ban hành. Tới đầu tháng 9/1918 đã có hơn 3.000 xí nghiệp công nghiệp được quốc hữu hóa.
Để cải thiện đời sống cho nhân dân lao động, V.I. Lênin cho rằng phải: “Nâng cao trình độ học vấn và văn hóa cho quần chúng nhân dân”, “Nâng cao tinh thần kỷ luật của người lao động, kỹ năng lao động của họ, tính khéo léo của họ”. Trong “Sáng kiến vĩ đại” được viết năm 1919, V.I. Lênin nhận định: “Công nhân tự nguyện tự giác, liên hợp với nhau, sử dụng kỹ thuật hiện đại” thì mới có thể tạo ra năng suất lao động cao hơn. Bên cạnh đó, V.I. Lênin cũng nhấn mạnh về việc thi đua trong lao động và sản xuất.
Vào tháng 3/1919, tại Mockva, V.I. Lênin gặp gỡ với các nhà cách mạng xã hội chủ nghĩa từ khắp nơi trên thế giới và lập ra Quốc tế Cộng sản. Việc làm này theo V.I. Lênin là sự cần thiết để chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước Nga Xô viết được bảo vệ trên phương diện quốc tế, để Nhà nước Xô viết trở thành hình mẫu và sự cổ vũ cho phong trào cách mạng thế giới, trước hết là phong trào cộng sản và công nhân quốc tế ở phương Tây và phong trào giải phóng dân tộc ở phương Đông.
Năm 1920, dưới sự phê chuẩn của V.I. Lênin, nước Nga Xô viết là nước đầu tiên cho phép người dân được nghỉ làm vào ngày Quốc tế Lao động 1-5. Nước Nga Xô viết cũng đã quy định số giờ làm việc là 8 tiếng mỗi ngày cũng như nhiều phúc lợi xã hội khác cho nhân dân lao động.
Đại hội Đảng Cộng sản Nga (Bolshevik) lần IX ngày 29/3/1920 đã đề ra kế hoạch khôi phục nền kinh tế quốc dân. Để nhanh chóng khôi phục kinh tế sau nội chiến và can thiệp của 14 nước tư bản chủ nghĩa, V.I. Lênin đề ra Chính sách kinh tế mới (NEP) để thay thế “Chính sách cộng sản thời chiến”. Với nông nghiệp, nhà nước thay thế việc trưng thu lương thực bằng việc đóng thuế lương thực. Sau khi nộp thuế, nông dân có toàn quyền mang lương thực dư thừa trao đổi trên thị trường. Với công nghiệp, trả lại cho chủ cũ những xí nghiệp nhỏ đã bị nhà nước tịch thu trước đó. Cho phép các nhà tư bản trong nước và nước ngoài mở các nhà máy và xí nghiệp. Với thương nghiệp, tư nhân được tự do buôn bán, trao đổi…
Chính sách kinh tế mới (NEP) đã nhanh chóng đạt được kết quả khả quan. Ngay trong năm 1921, vụ thuế lương thực đầu tiên đạt 90%. Từ năm 1922, thành thị đã có đủ lương thực, thực phẩm. Năng suất lao động tăng 33% kể từ tháng 9/1925. Đời sống nông dân, công nhân được cải thiện. Qua phân phối thu nhập quốc dân những năm 1925 - 1926 cho thấy 82% thu nhập quốc dân thuộc công nhân, nông dân.
Ngày 30/12/1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết được thành lập. Đại hội đã bầu V.I. Lênin làm Chủ tịch Hội đồng dân ủy Liên Xô. Đây là thắng lợi to lớn đến từ chính sách dân tộc của V.I. Lênin.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Người kế tục một cách thiên tài sự nghiệp vĩ đại của Mác và Ăng-ghen trong những điều kiện lịch sử mới là V.I.Lênin”. Người cũng khẳng định: “Trong con mắt của các dân tộc thuộc địa, trong lịch sử cuộc đời đau khổ và bị mất quyền của các dân tộc thuộc địa, Lênin là người sáng tạo ra cuộc đời mới, là ngọn hải đăng chỉ dẫn con đường đi tới giải phóng cho toàn thể nhân loại bị áp bức” .
Về con đường phát triển nền kinh tế, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Mười là ngôi sao soi đường cho chúng tôi trong sự nghiệp xây dựng một cuộc đời hạnh phúc cho nhân dân Việt Nam”. Dưới ánh sáng của Cách mạng Tháng Mười do V.I. Lênin vạch ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định: “Nói một cách tóm tắt, mộc mạc thì chủ nghĩa xã hội trước hết là làm cho nhân dân lao động thoát nạn bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được ấm no và sống một cuộc đời hạnh phúc”. Đó chính là xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Sau hơn 30 năm đổi mới (1986 - 2020), Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu với 90% dân số làm nông nghiệp, Việt Nam đã xây dựng được cơ sở vật chất - kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước đáp ứng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo ra môi trường thu hút nguồn lực xã hội cho phát triển.
Tài liệu tham khảo:
- V.I. Lênin, Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mockva, 1978.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000