Sinh năm 1982 trong một gia đình làm nghề nông ở Diễn An (Diễn Châu), hàng ngày ngoài các buổi đi học, trên bãi cỏ chăn trâu, Đào Xuân Luyện thường rủ các bạn chơi đánh vật và phần thắng luôn thuộc về Luyện.
Trong một đợt tuyển chọn vận động viên cho Trung tâm Đào tạo huấn luyện thể thao tỉnh, Luyện đã lọt vào "mắt xanh" của các HLV. Năm 2000, Đào Xuân Luyện được gọi vào đội tuyển của tỉnh. Tháng 6-2000, lần đầu tiên được tham dự một giải đấu cấp quốc gia (Giải các đô vật trẻ toàn quốc), Luyện nhanh chóng khẳng định mình khi đem về cho đoàn Nghệ An 2 tấm Huy chương Đồng.
Với khát khao giành Huy chương Vàng, Đào Xuân Luyện tiếp tục hăng say luyện tập. Thấy được tiềm năng, sự chịu khó của anh, HLV Nguyễn Đình Nam đã tận tình, tỉ mẩn chỉ bảo các kỹ năng, đòn thế. Những ngày hè nóng bức, dưới mái nhà tôn, mồ hôi ướt đẫm cả thảm tập nhưng thầy trò vẫn "quần nhau" đến tận tối.
Đào Xuân Luyện và HLV Nguyễn Đình Nam
Không phụ công của HLV, niềm tin yêu của đồng đội, tại Đại hội thể thao toàn quốc năm 2002, Đào Xuân Luyện đem về tấm Huy chương Vàng đầu tiên ở môn Vật dân tộc cho đoàn thể thao Nghệ An.
Từ đây, anh trở thành kiện tướng cấp quốc gia. Liên tiếp tại các giải vô địch quốc gia hàng năm và các kỳ đại hội toàn quốc 2006, 2010, giải đấu nào Luyện cũng "rinh" Huy chương Vàng về cho đoàn thể thao tỉnh nhà. Trong bộ sưu tập huy chương của anh, đã có 8 tấm Huy chương Vàng vô địch quốc gia. Indoor Games châu Á 2009, anh tham gia đội tuyển vật Việt Nam và đoạt Huy chương Đồng tại giải đấu này.
Điều mà đồng đội và HLV luôn hài lòng và khâm phục Luyện là tinh thần ham học hỏi của anh. Mặc dù phải tham gia tập luyện và thi đấu thường xuyên, nhưng Luyện vẫn dành thời gian theo học lớp huấn luyện viên tại Đại học Thể dục Thể thao Từ Sơn và đã tốt nghiệp vào năm 2010. Năm 2011, anh được Thành đoàn Vinh chọn là gương mặt trẻ tiêu biểu.
Luyện tâm sự: "Có được những thành tích như hôm nay là nhờ sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của các anh, các bác ở Trung tâm Đào tạo huấn luyện thể thao tỉnh, nên em muốn cống hiến sự nghiệp thi đấu và trở thành huấn luyện viên trên chính nơi đã giúp em trưởng thành".