Ngọt lành đặc sản quê nhà

Có xứ nào như xứ “nhà choa”, khi mà món ngon cũng kết từ vị đắng, như thể, mọi nhọc nhằn, lam lũ đời thường của con người đã đọng nơi vị giác, làm nên thứ “thần khẩu” lạ kỳ? Không biết còn nơi nào trên đất Việt này có loài cây lá lằng nữa hay không, chứ ở miệt biển Quỳnh Lưu hay các vùng đồi Yên Thành, Nghĩa Đàn xứ Nghệ, loài thực vật được các nhà y dược nước Nam kê vào họ nhân sâm ấy thịnh lắm. Thịnh, nghĩa là người ta mong mỏi chờ đợi đến cữ tháng 5, tháng 7 để rủ cả … làng kéo nhau đi hái lá. Thứ lá bánh tẻ dày dặn, xanh ngằn ngặt mới được chuộng, bởi khi nấu sẽ cho ra vị đắng thâm thúy mà ngọt hậu, chứ không phải thức canh đắng lờn lợt như nấu từ vị lá non.

Có được nguyên liệu chủ vị ấy rồi, các bà, các mẹ gắng thu xếp đi chợ sớm, chọn cho kỳ được mớ tôm sông tanh tách, hoặc cá trích biển óng vảy tươi xanh. Cá hoặc tôm tao sơ với mấy củ hành tăm tròn mẫm vườn nhà, thì dẫu đứng cách xa mươi mét vẫn ngửi thấy mùi thơm quyến rũ, “khuấy” khứu giác cồn cào trong nỗi xao động chực chờ nhập cuộc. Vị tanh tao của cá, của tôm, vẻ nõn nà tươi hồng như màu gạch non, cho ra cái “điệu” nước canh ngọt lừ, ngọt một cách hiền lành êm dịu, ngọt một cách thành thực thiên nhiên. Chờ nước canh sôi bùng lên, thả vội vài nắm lá lằng đã thái mịn rồi nhanh tay vùi lửa. Lúc này, nồi nước canh có đủ sắc xanh, vẻ hồng, thoáng ánh mỡ dập dìu làm nền cho làn khói mỏng dâng lên. Bữa cơm ngày nóng của nhà khó hay nhà giàu, cũng đều chung cái xùm xụp chan chan, húp húp cho đã đời châu thân của món canh lá lằng đặc sắc. Thức canh mà cũng là vị thuốc, vừa giải nhiệt, tiêu thực, tiêu viêm, vừa có tác dụng bổ máu, bồi bổ sức khỏe, âu cũng là cái khéo của người dân xứ Nghệ.

 

 

Hiếm có món ăn nào vừa là món ăn đưa cơm, vừa là món ăn chơi, món “mồi” bàn nhậu tuyệt đỉnh như hến xào giá. Nhiều vùng miền khác cũng có món này, nhưng với ẩm thực xứ Nghệ, để làm món hến xào giá ngon, thì công phu bắt đầu từ nguyên liệu đầu vào.

Hến là thứ hến sông Lam ngọt lừ, luộc lên không trong leo lẻo mà đậm đà tựa màu nước gạo mùa. Hến sông Lam nhỏ con, nhưng béo và sạch lòng, ruột đặc, vị đậm thơm. Hến ấy mang đãi sạch, luộc vừa mở miệng, tách ruột để ráo nước. Đoạn, quay qua chế biến các nguyên liệu phụ: đập dập dăm củ hành tăm, chọn giá mũm mĩm ngọt nước, nắm gia vị hành, mùi thơm nức vườn nhà... Canh chừng lửa to, bắc bếp phi nhanh hành tăm, đảo quyện tay âu ruột hến nõn nà, nhanh nhanh chóng chóng thả giá vào trộn đũa rồi tắt bếp. Chút muối, chút tiêu, chút hành lá, lúc này, mùi thơm lừng đã lan vào từng khoang khứu giác, kích thích vị giác, giục giã bản năng mau mau, chóng chóng mà an tọa, mà bẻ một miếng bánh đa Đô Lương dày vừng đen, xúc mạnh tay gắp hến xào giá, nhồm nhoàm tận hưởng cho thật đã từng milimet thú ẩm thực đê mê. 

 

Món ăn giản dị và rẻ tiền vậy thôi, mà khiến cho bao người con xứ Nghệ xa quê và cả khách thập phương “ghi tâm khắc cốt”. Nhớ về món ăn, là dường như nhớ cả dáng hình tần tảo của mẹ bên dòng Lam giang, nhớ cả triền đê vời vợi gió, nhớ những bữa ăn đoàn viên giữa ngày mùa vội vã, nhìn hắt ra cánh đồng nhuộm vàng tháng Năm, thấy nắng nóng dường như cũng vợi đi nhiều...