(Baonghean) - Ngày 12/12/2013, Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ban hành Quyết định số 217- QĐ/T.Ư về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội”. Đây là lần đầu tiên chức năng giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội được cụ thể hóa thành chủ trương của Đảng.
Phát huy quyền làm chủ của nhân dân thông qua vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận, các đoàn thể được thể hiện rất rõ trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và trong các văn kiện Đại hội Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xem trọng trí tuệ nhân dân và đặt lên trên hết ý thức phục vụ nhân dân. Người dạy: “Trong mọi công việc, ngay từ khi lập kế hoạch và suốt cả thời gian thực hiện, phải mạnh dạn phát động quần chúng, làm cho mọi người thấm nhuần tinh thần làm chủ tập thể”. “Chúng ta phải học dân chúng, phải hỏi dân chúng, phải hiểu dân chúng. Mỗi một khẩu hiệu, mỗi một chính sách của chúng ta phải dựa vào kinh nghiệm của dân chúng, phải nghe theo nguyện vọng của dân chúng”.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta đã xác lập và từng bước hoàn thiện chức năng giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội. Các văn kiện Đại hội Đảng đều nêu rõ yêu cầu xây dựng quy chế về các chức năng này. Văn kiện Đại hội VI của Đảng xác định: “Sự kiểm tra và giám sát của nhân dân đối với các cơ quan Nhà nước, muốn đạt kết quả tốt phải được các đoàn thể quần chúng tổ chức và chỉ đạo”. Văn kiện Đại hội XI của Đảng chỉ rõ: “Đảng tôn trọng tính tự chủ, ủng hộ hoạt động tự nguyện, tích cực sáng tạo và chân thành lắng nghe ý kiến của Mặt trận và các đoàn thể. Đảng, Nhà nước có cơ chế, chính sách, tạo điều kiện để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân hoạt động có hiệu quả, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội”.
Cử tri bản Khe Quỳnh (Xiêng My - Tương Dương) đề đạt nguyện vọng với đại biểu Quốc hội. Ảnh: Nguyên NơnĐảng, Nhà nước ta luôn tôn trọng và đánh giá cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Quy chế giám sát và phản biện xã hội đã cụ thể hóa tinh thần đó trong các Nghị quyết Đại hội Đảng, trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là bước tiến mới trong phương thức lãnh đạo của Đảng, theo hướng mở rộng dân chủ, tạo điều kiện cho nhân dân bày tỏ chính kiến, nguyện vọng và thực hiện quyền làm chủ của mình, góp phần xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh. Đây cũng là điều kiện, công cụ để Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực hiện tốt hơn vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân; nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, cán bộ, công chức đối với nhân dân.
Trong những năm qua, hoạt động giám sát, phản biện xã hội trên địa bàn tỉnh ta đã được Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội chủ động thực hiện, góp phần tích cực trong việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các chủ trương của tỉnh. Tuy nhiên, công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận và các đoàn thể còn mang tính hình thức, chưa được thực hiện thường xuyên; việc xác định nội dung, hình thức giám sát và phản biện còn lúng túng; chất lượng chưa đáp ứng được yêu cầu và sự mong đợi của nhân dân... Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế đó như: chưa có cơ chế, chế tài cụ thể đảm bảo cho sự giám sát, phản biện xã hội có hiệu quả; nhận thức của cấp uỷ, chính quyền các cấp về chức năng giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận và các đoàn thể chưa đầy đủ; đội ngũ cán bộ Mặt trận và các đoàn thể còn thiếu và chưa ngang tầm với nhiệm vụ, nhất là ở cấp huyện và cơ sở; chính sách, điều kiện làm việc chưa được quan tâm đúng mức; sự phối hợp giữa các tổ chức đảng, chính quyền với Mặt trận và các đoàn thể chưa chặt chẽ.
Để thực hiện tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Trong đó, tập trung chỉ đạo một số nội dung cụ thể sau:
Hệ thống tổ chức Mặt trận và các đoàn thể phải tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các quyền cơ bản của công dân đã được Hiến pháp quy định, nhất là quyền giám sát, phản biện. Cán bộ làm công tác Mặt trận, đoàn thể có hạn, nếu chỉ dựa vào lực lượng này để thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội thì không thể làm hết việc, chưa nói làm có hiệu quả. Xét về tính chất thì hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội mang tính nhân dân, bởi các hoạt động này là của các tổ chức đại diện cho nhân dân góp ý với Đảng, Nhà nước trên cơ sở tập hợp các ý kiến, kiến nghị của đông đảo các tầng lớp nhân dân, thực sự dựa vào dân, bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhân dân. Phải tổng hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân, đề xuất lên các cơ quan liên quan; biểu dương khích lệ những người làm tốt, bảo vệ những người trung thực thẳng thắn trong giám sát, phản biện.
Mặt trận và đoàn thể các cấp phải lựa chọn nội dung, tổng hợp thông tin, sử dụng lực lượng thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội một cách hiệu quả. Nội dung, phạm vi giám sát, phản biện xã hội rộng, chỉ trừ vấn đề thuộc bí mật quốc gia, vì vậy cần lựa chọn những nội dung trọng tâm, thiết yếu đối với đông đảo nhân dân, phù hợp với tình hình cụ thể của từng địa phương. Công tác tổng hợp thông tin cần chú trọng nắm bắt những tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, của hội viên, đoàn viên trong mỗi tổ chức. Phải phân tích thông tin trên cơ sở khoa học, chọn lọc thông tin thực sự của đa số nhân dân, không tiếp nhận thông tin một chiều mà phải phản biện lại những ý kiến mang tính không xây dựng, lợi dụng quyền dân chủ để gây rối. Lực lượng giám sát, phản biện xã hội là toàn thể nhân dân, tuy nhiên cần xây dựng lực lượng nòng cốt là những người am hiểu chuyên sâu các lĩnh vực; động viên sự vào cuộc của các tổ chức thành viên, nhất là các hội nghề nghiệp; ở cấp cơ sở là những người có uy tín trong cộng đồng dân cư. Với hoạt động phản biện xã hội đòi hỏi cần có sự nghiên cứu chuyên sâu từng lĩnh vực, lập luận đưa ra để phản biện chặt chẽ, chính xác và tỏ rõ chính kiến, nhằm tìm sự đồng thuận một cách khoa học.
Phải xây dựng đội ngũ cán bộ Mặt trận, đoàn thể các cấp thực sự am hiểu và tâm huyết, có trình độ chuyên môn, có năng lực tổng hợp, phân tích, đánh giá vấn đề, có chính kiến, bản lĩnh vững vàng, không sợ va chạm. Đây là vấn đề rất quan trọng vì nếu cán bộ không đủ năng lực kiểm tra, thẩm định thì nội dung giám sát, phản biện xã hội sẽ không chính xác, ảnh hưởng đến quyền lợi của đông đảo nhân dân. Công tác tuyển chọn, đào tạo cán bộ cần được làm tốt, có chế độ đãi ngộ cán bộ có năng lực, tâm huyết; đặc biệt tránh hiện tượng cán bộ yếu kém không bố trí được trong các cơ quan lại đùn đẩy sang Mặt trận và các đoàn thể. Để khắc phục vấn đề trên, các cấp ủy đảng cần quan tâm đến công tác cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, tăng cường luân chuyển cán bộ trong hệ thống chính trị để có đội ngũ cán bộ Mặt trận, đoàn thể đã từng am hiểu ở các lĩnh vực khác.
Giám sát và phản biện xã hội là trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đối với nhân dân, với Đảng, Nhà nước; cần đưa công tác giám sát và phản biện xã hội vào cuộc sống, trở thành một nếp sinh hoạt thường xuyên, góp phần xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh và ngày càng phát triển.
Hồ Phúc Hợp
(Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy)