Năm nay nắng muộn, thời tiết lại được dự báo mưa nhiều, những cánh đồng muối ở Diễn Châu và Quỳnh Lưu đứng trước nguy cơ mất mùa, trong khi giá muối hầu như không tăng so với mọi năm. Đời sống của bà con diêm dân dân hết sức khó khăn. Tính ra, bình quân thu nhập lao động làm muối chỉ đạt khoảng 3 triệu đồng/năm.
Hộ ông Nguyễn Đức Thuận- ở xóm 6, Đông Kỷ (Diễn Kỷ - Diễn Châu) có 4 ha sản xuất muối. Nếu năm ngoái, đến thời điểm này, gia đình ông đã làm ra được gần 8 tấn muối thì năm nay, con số đó mới chỉ là hơn 4 tấn. Mùa sản xuất muối muộn tới hơn một tháng, cộng thêm thời tiết thất thường mưa nhiều, nắng ít, nồng độ mặn trong nước biển giảm nên năng suất muối sụt giảm đáng kể. Trong khi đó, giá muối hầu như không tăng, đầu tháng 7, giá muối ở mức 900 đồng/kg, tương đương năm 2010. Ông chán nản nói: "Năm ngoái, một tạ muối mua được một yến gạo, năm nay, phải là một tạ rưỡi".
Lao động nặng nhọc nhưng thu nhập từ nghề muối hiện rất thấp.
Đó là tình trạng chung của hai vùng trọng điểm muối Diễn Châu và Quỳnh Lưu. Bà Hoàng Thị Hương - Phó Chủ tịch UBND huyện Diễn Châu cho biết: Diễn Châu có 175 ha sản xuất muối, năng suất bình quân chỉ đạt 35 kg/đơn vị sản xuất/nắng, bằng 84,6% so với năm ngoái. 6 tháng đầu năm, sản lượng chỉ đạt 5.500 tấn, giảm 15,4% so với cùng kỳ 2010. Dù năng suất giảm nhưng giá muối vẫn chỉ ở mức 900 - 1.100 đồng/kg. Toàn huyện hiện vẫn còn tồn 1.000 tấn muối, và trong số 4.500 tấn đã tiêu thụ có tới 3.015 tấn được "xuất kho" nhờ "đội quân" chuyên chở muối đi bán lẻ tại các huyện miền núi trong và ngoài tỉnh. Được biết, tại các xã sản xuất muối nhiều như Diễn Vạn, Diễn Bích, Diễn Kim, mỗi xã đều có các tổ thu gom muối từ 3-4 người, chuyên gom muối đem đi tiêu thụ. Tuy nhiên, do chi phí cao mà giá muối lại rẻ nên số tiền lãi họ thu được rất ít ỏi. Toàn huyện có 5 xã làm nghề sản xuất muối là Diễn Bích, Diễn Ngọc, Diễn Vạn, Diễn Kim và Diễn Kỷ. Với năng suất và mức giá như hiện nay, 3.697 lao động nghề muối chỉ đạt được mức thu nhập bình quân 2,5 triệu đồng/người/năm, giảm 16% so với năm 2010. Hiện tại, ở một số vùng muối, tình trạng diêm dân bỏ hoang đất muối đã xuất hiện. Bên cạnh một số diện tích gần như bỏ hẳn, thì có khá nhiều hộ chỉ làm muối vào những ngày không có việc làm thuê.
Tại huyện Quỳnh Lưu, ông Nguyễn Xuân Dinh - Trưởng phòng Nông nghiệp huyện cho biết: 6 tháng đầu năm, sản lượng muối toàn huyện chỉ đạt 33.000 tấn (đạt 46,5% kế hoạch). Tuy nhiên, tình hình tiêu thụ muối không ổn định, trên 90% được tiêu thụ qua các đầu nậu và tư thương. Giá muối khô bán tại kho đầu vụ bình quân 1.100 đồng/kg, nhưng hiện tại chỉ là từ 900-1.000 đồng/kg tùy chất lượng muối của từng vùng. Do giá muối thấp nên trong 6 tháng đầu năm, toàn huyện mới chỉ tiêu thụ khoảng 20.000 tấn (trong đó Công ty cổ phần muối và thương mại Nghệ An chỉ thu mua 1.100 tấn).
Ông Trần Quốc Tuấn - Chủ tịch UBND xã Quỳnh Thuận - nơi sở hữu vùng muối được coi là đẹp và có chất lượng muối tốt nhất của huyện Quỳnh Lưu, lo lắng: 120 ha muối của xã hiện đang đạt mức năng suất 125 tạ/ha vào những ngày nắng nóng nhất (bình quân của huyện là 110 tấn). Tuy nhiên, do thời tiết nắng muộn, mưa nhiều nên 6 tháng đầu năm, sản lượng muối mới chỉ đạt 8.000 tấn, bằng gần 60% kế hoạch và thấp hơn cùng kỳ năm ngoái 10%, trong khi hiện chỉ còn khoảng hơn một tháng nữa là hết mùa sản xuất rộ. Dù là vùng sản xuất muối thuận lợi với các lợi thế như gần biển nhất, chất lượng muối đẹp nhất, nhưng giá muối thu mua đầu mùa cũng chỉ ở mức 800 đồng và hiện mới nhích lên 1.100 đồng/kg muối khô. Với mức chia bình quân 32m2 đất muối/khẩu, tính ra, mỗi năm một lao động nghề muối làm được hơn 3 tấn muối, với mức giá như hiện nay, thu nhập từ nghề muối ở đây cũng chỉ đạt mức hơn 3 triệu đồng/người/năm.
Theo Giám đốc Công ty cổ phần muối và thương mại Nghệ An - Trần Lê Đức thì công ty của ông hiện đang tập trung thu mua muối trong dân, tuy nhiên, dù đã nâng mức giá lên 1.150 đồng/kg và trả tiền sau một đến hai tuần, nhưng số lượng thu mua được không nhiều. Nguyên nhân là do một số hộ đang "để dành" muối chờ giá lên cao hơn. Ông Đức khẳng định, với năng lực của công ty cả về tài chính và hệ thống kho bãi, lượng muối tồn (nếu có) trong dân sẽ được giải quyết. Tuy nhiên, với mức thu nhập như hiện nay, diêm dân ngày càng ít mặn mà với nghề muối. Đề nghị các ngành các cấp cần có sự quan tâm đầu tư đúng mức đối với nghề muối và cuộc sống của bà con diêm dân.