THÚC ĐẨY KINH TẾ LÂM SINH VÙNG MIỀN NÚI
Không phải ngẫu nhiên mà các nhà đầu tư chọn Nghệ An để đầu tư các nhà máy sản xuất viên nén sinh khối. Với lợi thế là tỉnh có diện tích rừng trồng lớn nhất, nhì khu vực và tốp 5 cả nước, Nghệ An có nguồn nguyên liệu dồi dào để phát triển các dự án sử dụng năng lượng tái tạo.
Tuy vậy, đây là các dự án mà vùng nguyên liệu gắn liền với vùng sâu, vùng xa nên việc thu hút đầu tư là không hề đơn giản. Điều đáng ghi nhận ở các nhà đầu tư này là thay vì đầu tư sinh lợi tại các vùng đô thị trung tâm thì đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng vào vùng đặc biệt khó khăn như xã Đồng Văn (Quế Phong) và xã Thanh Hương (Thanh Chương).
Dự án đầu tư sản xuất than hoạt tính và than sinh khối của Công ty CP Khánh Tâm tại xã Đồng Văn được đầu tư cách đây 5 năm. Ban đầu, mục đích chỉ là mở xưởng chế biến tăm hương để thu mua lùng của bà con trong vùng. Để tạo vùng nguyên liệu ổn định, Công ty phối hợp với huyện xây dựng dự án hỗ trợ khoanh nuôi cây lùng; đồng thời đầu tư dây chuyền chế biến tăm hương, than hoạt tính và than sinh khối. Sau hơn 5 năm đầu tư, công ty đầu tư hơn 300 tỷ đồng, qua đó, hoàn thành giai đoạn 1 đi vào sản xuất. Đến nay, Công ty đã phát triển được vùng nguyên liệu 2.000 ha, Công ty đã làm thủ tục cấp chứng chỉ được 900 ha rừng.
Ngoài 2 dự án của doanh nghiệp dân doanh, trên địa bàn Nghệ An còn có nhà máy sản xuất viên nén sinh khối quy mô lớn của Biomass Fuel Việt Nam tại KCN VSIP Hưng Nguyên vốn đầu tư 28.300 tỷ đồng, công nghệ Nhật Bản, nhu cầu nguyên liệu 300.000 tấn/năm và sản xuất 161.000 tấn sản phẩm/năm; dự án sản xuất viên nén sinh khối của Công ty CP năng lượng ĐKC tại KCN Nam Cấm quy mô đầu tư 250 tỷ đồng, công nghệ Đức, công suất 120.000 tấn sản phẩm/năm.
Các nhà máy sản xuất viên nén sinh khối trong KKT đều là những dự án công nghệ hiện đại từ châu Âu; có hợp đồng thu mua nguyên liệu được ký với các đơn vị, doanh nghiệp trồng rừng trên địa bàn. Sản phẩm sau khi sản xuất đều được xuất khẩu đi Nhật Bản và Châu Âu. Đây là các dự án đầu tư giàu triển vọng góp phần đảm bảo đầu ra bà con và doanh nghiệp trồng rừng ở miền núi, vùng sâu, vùng xa Nghệ An, Hà Tĩnh.
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG BỀN VỮNG
Sản xuất viên nén sinh khốilà xu thế mới của thế giới nhằm bảo vệ môi trường, chống biến đối khí hậu. Khi thế giới chuyển sang dùng năng lượng tái tạo, thay thế các nguyên liệu hóa thạch, nếu Việt Nam đầu tư cho các dự án sản xuất viên nén hiện đại thì sẽ cùng lúc, chúng ta đạt 2 mục tiêu là bảo vệ rừng bền vững, đồng thời khai thác tiềm năng, lợi thế đất đai, mang lại sinh kế cho người dân miền núi. Trong các đề án của ngành Nông nghiệp Nghệ An về tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp và phát triển kinh tế lâm nghiệp, tỉnh đã thể hiện được định hướng lớn này.
Ưu thế của sản xuất viên nén sinh khối hoặc than hoạt tính, than sinh khối sử dụng, chế biến các cây gỗ rừng trồng như keo, bạch đàn… Ngoài ra, còn tận dụng các mùn cưa, phần vỏ, cành lá thải ra lâu nay sau khai thác người dân thường bỏ lại trong rừng. Hiện nay, tỷ lệ tận dụng các sản phẩm gỗ sau thu hoạch vẫn là điểm yếu gây lãng phí của lâm nghiệp nước ta.
Anh Trần Mạnh Cường - một chủ xe chuyên thu gom lâm sản tuyến Quốc lộ 48 bổ sung: Trước đây, xe tải vào các bản chỉ thu mua gom gỗ thành phẩm giá bình quân từ 1 - 1,2 triệu đồng/m3; các phụ phẩm khác như vỏ, cành, ngọn đều vứt lại; nay có nhà máy sản xuất viên nén sinh khối nên chỉ trừ lá cây, các phụ phẩm như ngọn, vỏ cành đều thu mua cả, khá tiện lợi. Ngoại trừ lá, giá mua chỉ 1 triệu đồng/m3 nhưng giảm được nguy cơ cháy rừng do lớp thực bì bỏ lại.
Một trong những quan tâm của dự án sản xuất viên nén sinh khối là vùng nguyên liệu. Hiện tại, mặc dù các nhà máy sản xuất tại các huyện Quế Phong, Thanh Chương hay trong KCN Nam Cấm hay KCN VSIP đều có vùng nguyên liệu lên tới hàng chục ngàn ha, nhưng về lâu dài, để chủ động về vùng nguyên liệu, từng dự án phải có kế hoạch trồng và khai thác hợp lý, vừa hạn chế hiện tượng “tranh mua, tranh bán” vừa mất rừng lại giảm, ép giá làm khó người dân.
Bên cạnh đó, sản xuất viên nén sinh khối và than hoạt tính có yêu cầu về nguồn gốc, chứng chỉ rừng trồng khá nghiêm ngặt nên tỉnh phải có chính sách về phát triển rừng, quy hoạch kế hoạch khai thác hợp lý để phát huy hiệu quả tiềm năng đất rừng. Diện tích đất rừng sản xuất Nghệ An còn khá lớn và các lâm sản phụ cũng khá dồi dào nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng được cấp chứng chỉ rừng. Nếu làm tốt thì chúng ta không chỉ phát triển kinh tế rừng mà còn đồng thời bảo vệ được diện tích rừng và tăng tỷ lệ phủ xanh.
Các chuyên gia khuyến cáo, bước vào giai đoạn hậu Nghị định thư Kyoto vềchống biến đổi khí hậu, thế giới chuyển dần sang sử dụng các dạng năng lượng tái tạo để thay thế năng lượng hóa thạch như than, dầu. Giá bình quân mỗi tấn viên nén tại nhà máy là 145 USD/tấn và tại Nhà máy nhiệt điện là 200 USD, tương đương với 5 triệu đồng/tấn. Vì vậy, để đảm bảo mang lại giá trị kinh tế thì ngoài dự án đầu tư công nghệ hiện đại, đa dạng hóa thị trường thì quốc gia, địa phương có dự án sản xuất viên nén cần có quy hoạch, kế hoạch trong khai thác rừng hợp pháp và bền vững.