Bốn năm trước, lúc xây ngôi nhà hai tầng khang trang, ông Tuấn (Phúc Thọ, Hà Nội) quyết định lắp bình năng lượng mặt trời, sau khi được người quen bán hàng tư vấn nhiều lợi ích: Đầu tư một lần dùng được lâu năm, hàng tháng không tốn tiền điện, không sợ các rủi ro điện giật, cháy nổ như dùng bình nước nóng bằng điện hay gas thông thường. Con gái ông mở tiệm cắt tóc gội đầu trong nhà, phải thường xuyên dùng nước nóng. Vì thế, ông càng quyết nhanh khi chi hơn 10 triệu lắp bình năng lượng mặt trời 160 lít. "Nhà tôi có mặt tiền rộng, phía trước và xung quanh đều thoáng nên đón được rất nhiều ánh nắng", ông Tuấn khi ấy rất hồ hởi.
Lắp vào dịp hè, gia đình ông rất vui vì ngày nào nước nóng cũng tràn trề. Tuy nhiên, sang tới mùa đông, những ngày có chút nắng thì nước chỉ âm ấm. Dịp nào mưa dầm, u ám kéo dài, nước vẫn lạnh nguyên. Gia đình ông buộc phải lắp thêm hai bình nước nóng chạy điện nữa, một dùng cho sinh hoạt gia đình, một phục vụ gội đầu cho khách.
"Cuối cùng, chiếc bình năng lượng mặt trời coi như chẳng cần thiết vì khi trời lạnh, cần nước nóng thì bình không phát huy tác dụng. Bình chỉ cho nước nóng lúc nắng to mùa hè, gia đình rất ít nhu cầu sử dụng và nước trong bồn chứa bằng inox ở tầng 2 cũng đã nóng", ông Tuấn kết luận.
Rất nhiều gia đình ở miền Bắc dù đã lắp bình năng lượng mặt trời vẫn phải lắp thêm bình nóng lạnh. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Nguyễn Mạnh Cường, giảng viên Đại học quốc gia TP HCM, đó là cách làm phức tạp hóa vấn đề và không tiết kiệm.
"Thay vào đó, bạn chỉ cần lắp thêm một thiết bị gia nhiệt phụ trợ (là một điện trở)trực tiếp với máy nước nóng năng lượng mặt trời", tiến sĩ Cường khuyên. "Trong trường hợp trời không có nắng, máy năng lượng mặt trời không thể làm nóng nước, điện trở sẽ giúp nó trở thành một bình nước nóng gián tiếp. Lưu ý, bạn chỉ cung cấp nguồn điện cho điện trở khi bức xạ mặt trời không đủ để gia nhiệt mà bạn lại có nhu cầu nước nóng. Nếu sử dụng thiết bị này, vào mùa đông, bạn vẫn có thể tiết kiệm được 70% tiền điện so với dùng bình nóng lạnh chạy bằng điện bình thường", tiến sĩ Cường bổ sung.
Vị chuyên gia về năng lượng mặt trời cũng cho biết, việc lắp đặt điện trở năng lượng mặt trời khá đơn giản. Thiết bị này hiện bán nhiều ở các cửa hàng cung cấp máy nước nóng năng lượng mặt trời cũng như cửa hàng điện, với giá vài trăm nghìn đồng (đã bao gồm thiết bị bảo vệ chống rò rỉ điện).
Gia đình ông Toàn ngụ ở thành phố Thái Bình gồm 6 người cách đây một năm đã đầu tư hơn 10 triệu cho một hệ thống máy làm nước nóng năng lượng mặt trời, lắp trên mái nhà, rồi đưa nước đến nhiều vị trí cần sử dụng. Ngoài tắm rửa, gia đình ông còn dùng nước nóng để giặt, rửa bát, nấu ăn... Vì đã lắp thiết bị gia nhiệt phụ trợ nên mùa đông, nhà ông vẫn có nước nóng từ bình mặt trời dùng thoải mái.
Ông Toản so sánh với thời còn dùng bình nóng lạnh chạy điện, vào mùa hè, mỗi tháng gia đình ông tiết kiệm được khoảng 40 số điện, tầm 80.000 đồng và 30.000 đồng tiền gas đun nấu. Mùa đông, cũng tiết kiệm được 30 số điện/tháng.
Tiến sĩ Cường nhận xét, do nguyên lý hoạt động của máy năng lượng mặt trời phụ thuộc vào thời gian chiếu sáng cũng như bức xạ của mặt trời nên lắp đặt ở miền Nam (không có mùa đông, lượng mưa ít và ngắn, hệ số bức xạ mặt trời cao) hiệu quả hơn ở miền Bắc. Ở miền Nam, người sử dụng không cần lắp thiết bị gia nhiệt phụ trợ.
Hiện nay việc sử dụng máy nước nóng năng lượng mặt trời phù hợp cho hầu hết các hộ gia đình, khách sạn, nhà hàng, resort, bệnh viện, nhà máy chế biến.... Trên thị trường có nhiều dòng máy phù hợp với quy mô hộ gia đình có tuổi thọ 12-15 năm.
Máy năng lượng mặt trời có thể làm nước nóng trong thời gian ngắn, nhiệt độ làm nóng trung bình là 55 - 65 độ C (thậm chí lên đến 100 độ C tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và đặc thù sử dụng). Bình bảo ôn có thể giữ nhiệt được vài ngày, thất thoát nhiệt trung bình khoảng 4 độ C/ngày.
Để sử dụng máy nước nóng năng lượng mặt trời hiệu quả, tiến sĩ Cường khuyến cáo người tiêu dùng nên đặt máy ở khu vực mái nhà (hoặc ngoài trời) có vị trí tiếp nắng tốt và không bị che khuất. Hướng của tấm thu sáng tốt nhất nên quay về hướng Nam với góc nghiêng khoảng 15 độ là tối ưu.
Nguồn cấp nước cho máy phải ổn định vì máy chỉ hoạt động khi được cấp nước đều đặn và liên tục. Nước không nhiễm phèn, nhiễm mặn để đảm bảo tuổi thọ máy.
Vì khi sử dụng, phải xả hết nước lạnh trong ống nước ra mới có nước nóng nên các gia đình cần bố trí đường ống càng ngắn càng tốt để tiết kiệm nước. Đường ống dẫn nên là ống nước nóng chuyên dụng.
"Và cuối cùng, bạn nên chọn nhà cung cấp uy tín và có chế độ hậu mãi tốt", tiến sĩ Cường khuyên.