(Baonghean) - Hằng năm cứ vào dịp 10/10 (AL) là người dân quanh vùng lại kéo nhau về dự Hội giỗ ông Hoàng Mười, kính cẩn dâng lên nén hương biết ơn vị tướng tài giỏi đã có công xây dựng và bảo vệ quê hương. Năm 2002, đền ông Hoàng Mười đã được UBND tỉnh Nghệ An xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hoá.
Chân dung người hiền
Vua tặng sắc phong mừng vận đẹp,
Trời sinh tướng giỏi giúp non sông
Tín ngưỡng dân gian kể rằng, ông Hoàng Mười là hoá thân của các vị như: Lý Nhật Quang, Lê Khôi, Nguyễn Duy Lặc, Nguyễn Duy Nhân và cả Nguyễn Xí (những nhân vật lịch sử của xứ Nghệ, có nhiều công trạng và thân thế na ná như ông Hoàng Mười). Quan Hoàng Mười là một người văn võ toàn tài nên ông được giao trọng trách trấn thủ Nghệ An, được đặc cách toàn quyền khâm sai kiểm soát ở xứ Nghệ, ông có công dựng nền thịnh trị, ổn định cuộc sống cho nhân dân quanh vùng. Đặc biệt, ông luôn quan tâm, gần gũi, giúp đỡ những người dân lao động nghèo khó.
Người xưa kể rằng ông Hoàng Mười quê ở làng Xuân Am, tổng Yên Đổ, phủ Hưng Nguyên xưa (nay là xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An). Ngài là một vị tướng tài có công lớn trong cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn, hy sinh trong trận Âm Công đánh vào thành Lục Niên. Âm Công là một trận nghi binh làm voi giả, chiến thuyền giả. Ngài kéo quân đánh tập hậu, tả xung hữu đột làm cho quân Minh kinh hồn bạt vía. Ngài đã bị thương nặng, chỉ kịp phi ngựa về đến quê nhà thì mất. Triều đình lấy làm thương tiếc nên lấy đất Âm Công - quê hương Ngài để tưởng nhớ công ơn.
Đất thiêng
Đền ông Hoàng Mười (hay “Mỏ hạc linh từ”) nằm cách trung tâm thành phố Vinh khoàng 2 km theo đường chim bay. Được xây dựng năm 1634 (thời hậu Lê). Vị thần chính của ngôi đền này là ông Hoàng Mười, ngoài ra còn thờ thêm mọt số vị thần khác. Khi nhắc đến ông Hoàng Mười, người dân từ Bắc chí Nam ai cũng ngưỡng mộ và nhiều nơi lập đền thờ Ngài. Di tích đền ông Hoàng Mười còn có giá trị địa lý, cảnh quan lý tưởng, rất hấp dẫn du khách, thuận tiện giao thông và thuận lợi cho phát triển du lịch tâm linh. Di tích toạ lạc trên vùng đắc địa, rất "sơn thuỷ hữu tình". Phía sau là núi Dũng Quyết làm chỗ dựa vững chắc, phía trước là dòng Lam, dòng Mộc, dòng sông Vĩnh uốn lượn. Đền lại nằm giữa một cánh đồng lúa bát ngát, biệt lập với làng mạc nên không khí hài hoà, trong lành, tĩnh lặng.
Cách đền không xa về phía Đông Bắc là quần thể di tích về Phượng Hoàng - Trung Đô, nơi xưa kia vua Quang Trung chọn làm nơi đóng đô. Tất cả đã hợp thành một bức tranh sinh động, có núi, có sông, đồng ruộng, làng mạc, mà điểm sáng là ngôi đền linh thiêng thờ ông Hoàng Mười.
Hội tháng 10
Sáng 10/10/2009 ÂL (tức 26/11/2009), hàng nghìn người dân xứ Nghệ và các tỉnh lân cận đã kéo nhau về đền Ông Hoàng Mười kính cẩn tưởng nhớ công ơn và tham gia nhiều trò chơi dân gian. Phần lễ được tổ chức với những nghi thức nghiêm trang, kính cẩn; phần hội được xây dựng phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc. Được sự quan tâm của các cấp nên lễ hội đã rất thành công, mang lại nhiều cảm xúc cho những người tham dự. Hơn thế nữa, hàng năm đền luôn được đầu tư tôn tạo để xứng đáng là điểm đến linh thiêng, phục vụ tốt cho cuộc sống tâm linh của người dân xứ Nghệ.