Một số quan điểm, mục tiêu
Tại Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII, trên cơ sở đánh giá kết quả những chuyển biến tích cực sau gần 10 năm thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW (khóa XI) cũng như thẳng thắn nhìn nhận, phân tích, làm rõ các nguyên nhân hạn chế, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã xác định rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể nhằm tăng cường quản lý và sử dụng đất đai hiệu lực, hiệu quả trên phạm vi cả nước.
Ban Chấp hành Trung ương Đảng thống nhất quan điểm, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước thực hiện quyền chủ sở hữu thông qua việc quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng và quy định thời hạn sử dụng đất; quyết định giá đất; quyết định chính sách điều tiết phần giá trị tăng thêm từ đất không phải do người sử dụng đất tạo ra.
Quản lý và sử dụng đất phải bảo đảm lợi ích chung của toàn dân; Nhân dân được tạo điều kiện tiếp cận, sử dụng đất công bằng, hiệu quả và bền vững.
Quyền sử dụng đất là một loại tài sản và hàng hóa đặc biệt nhưng không phải là quyền sở hữu; quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất được pháp luật bảo hộ. Người sử dụng đất có quyền và nghĩa vụ sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
Liên quan đến một số vấn đề được dư luận và Nhân dân đặt ra trong thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương cũng khẳng định rõ quan điểm: Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại đất đã được Nhà nước giao cho người khác sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật về đất đai; không đặt vấn đề điều chỉnh lại đất nông nghiệp đã giao cho hộ gia đình, cá nhân; có chính sách để đất nông nghiệp được sử dụng với hiệu quả cao nhất.
Cùng với đó, hoàn thiện đồng bộ thể chế, chính sách về đất đai, khắc phục tình trạng sử dụng đất đai lãng phí, tham nhũng, khiếu kiện và đầu cơ đất đai. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, trong đó quan tâm giải quyết tốt những bất cập, vướng mắc trong quản lý và sử dụng đất do lịch sử để lại cũng như từ yêu cầu mới của thực tiễn; khắc phục cơ bản tình trạng sử dụng đất lãng phí, để đất hoang hóa, ô nhiễm, suy thoái...
6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp
Ban Chấp hành Trung ương Đảng xác định 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Trong đó trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2013 vào năm 2023 và các luật khác có liên quan, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển mới; đổi mới, nâng cao chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch sử dụng đất được lập ở cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện.
Hoàn thiện các quy định về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất; các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; cơ chế xác định giá đất; cơ chế, chính sách tài chính về đất đai, các quy định pháp luật có liên quan đến thị trường bất động sản; cơ chế, chính sách về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp; xây dựng các quy định pháp luật đối với quản lý và sử dụng đất kết hợp đa mục đích.
Theo đó, việc giao đất, cho thuê đất chủ yếu thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất; có cơ chế xử lý trường hợp vi phạm quy định về giao đất, cho thuê đất, nhất là liên quan tới đấu giá quyền sử dụng đất và đấu thầu dự án có sử dụng đất.
Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư theo quy định của Hiến pháp và pháp luật.
Việc thu hồi đất phải tuân thủ Hiến pháp và quy định của Luật Đất đai, nhưng việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước, cần có quy định cụ thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm tránh tình trạng khi thu hồi đất xong thì người dân không có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Về giá đất, bỏ khung giá đất; có cơ chế, phương pháp xác định giá đất, cơ quan chịu trách nhiệm xác định, quyết định giá đất, giám sát, kiểm tra..., có cơ chế hữu hiệu để nâng cao chất lượng công tác định giá đất, tính độc lập của hội đồng thẩm định giá đất, năng lực của tổ chức tư vấn xác định giá đất, năng lực và đạo đức của các định giá viên; bổ sung các quy định bảo đảm công khai, minh bạch.
Liên quan đến thị trường bất động sản, đẩy mạnh thương mại hóa quyền sử dụng đất; xây dựng hệ thống thông tin thị trường bất động sản gắn với thông tin đất đai; có chính sách khuyến khích phát triển thị trường quyền sử dụng đất, nhất là thị trường cho thuê đất nông nghiệp. Có cơ chế bảo đảm thị trường bất động sản phát triển lành mạnh; kiểm soát chặt chẽ, khắc phục tình trạng đầu cơ đất đai.
Tạo điều kiện thuận lợi để người sử dụng đất nông nghiệp được chuyển đổi mục đích sản xuất cây trồng, vật nuôi, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo quy hoạch. Ưu tiên giao đất đối với đồng bào dân tộc thiếu đất sản xuất.
Tập trung nguồn lực đầu tư, chỉ đạo quyết liệt và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan Trung ương và chính quyền địa phương trong xử lý những tồn tại, vướng mắc về đất đai có nguồn gốc từ nông, lâm trường quốc doanh; đất của các cơ sở sản xuất, đơn vị sự nghiệp tập trung đông người đã di dời ra khỏi trung tâm các đô thị lớn; thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất khi sắp xếp lại trụ sở, cơ sở làm việc thuộc sở hữu nhà nước để chuyển sang mục đích phát triển kinh tế; các loại đất được sử dụng đa mục đích; giải quyết đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất; hoàn thiện cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, bảo đảm quản lý, vận hành tập trung, thống nhất từ Trung ương đến địa phương; nâng cao năng lực quản lý nhà nước về đất đai. Đổi mới, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quản lý và sử dụng đất. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân trong quản lý và sử dụng đất.