(Baonghean.vn) - Theo phong tục của đồng bào dân tộc Thái (Hàng Tổng) ở miền tây xứ Nghệ, người chết sẽ có 4 hồn ma chính: 1 hồn về với tổ tiên, 1 hồn lên trời, 1 hồn ở trong nghĩa trang và 1 hồn đang còn thất lạc, hồn ma này đã bị bắt ở trại giam trong nhà tù có 9 ngục trên thiên đình. Vì vậy trong vòng 1-3 năm tính từ ngày có người chết, gia đình phải làm lễ “Páng chuộc” để chuộc hồn đang bị bắt giam ở nhà tù Thiên đình về thờ tại gia đình.
Trước ngày làm lễ Páng chuộc, gia đình phải dọn dẹp mồ mả sạch sẽ.Sau khi từ nghĩa trang về, gia đình làm một mâm cơm để mời người đã mất về ăn cùng gia đình và thông báo ngày mai sẽ làm lễ. Mâm khài của thầy mo gồm có: 4 bát gạo, 2 quả trứng, 4 chén rượu cần, 9 nén bạc và 1 cây nến làm bằng sáp ong Lễ vật để chuộc gồm: 1 con lợn, 4 con gà, 2 tấm vải, 2 nén bạc, 2 vòng bạc, 2 bình rượu cần, 1 con dao, 1 ép xôi vấn khăn đen, trầu cau 9 miếng, vải trắng 1 sải, 1 bộ quần áo. Theo như ông mo nói thì để chuộc được hồn ma về thì phải qua 4 bước: Thứ nhất thầy mo gọi các thầy trên thiên đình xuống giúp đỡ và chứng giám lễ; thứ 2, vía của ông mo và vía của con trai, đưa 1 con gà lên gặp ông Tun Tạm (người gác cổng trời) để xin đi qua cổng; Sau khi được chấp nhận cho qua cổng đến bước 3 vía ông mo và vía con trai đưa các lễ vật lên để chuộc hồn ma về; bước thứ 4: vía ông mo cùng với vía con trai sẽ tìm trong 9 phòng giam xem phòng nào đang giam hồn ma đó để đưa về. Để hoàn thành 4 bước này mất ít nhất 4 tiếng đồng hồ Ông mo làm thủ tục mời tổ tiên uống rượu cần. Để chứng thực được hồn ma và hồn vía đã về đến nhà chưa, ông mo sẽ thả gạo lên 2 quả trứng. Nếu có 2 hạt gạo dính trên quả trứng thứ nhất và 1 hạt gạo ở quả thứ 2 thì hồn ma và hồn vía đã về đến nhà. Để kiểm chứng lại cho chắc chắn thì ông mo sẽ tiếp tục thả gạo lên trứng lần thứ 2 nếu vẫn như thế thì thầy mo lấy chiếc kiếm và áo của con trái (chiếc áo để quấn vào cán kiếm) rồi cắm mũi kiếm vào bát gạo, nếu kiếm đứng tức là hồn vía đã về đến nhà. Trước khi làm vía (vắn) cho cả nhà thì một người trong gia đình hoặc nhờ ông mo làm“Chằm phí hươn” (tin cho ông ba biết để được làm văn cho toàn gia đình) Khi công việc đã hoàn thành mọi người sum vầy bên mâm cơm. Đình Tuân