(Baonghean.vn) - Từ bao đời nay, chiếc khèn là nhạc cụ không thể thiếu được của đồng bào Mông. Chiếc khèn gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa tinh thần, có mặt trong tất cả các ngày lễ, tết, là công cụ chuyển tải những cảm xúc buồn, vui của đồng bào Mông.
Tiếng khèn Mông lúc vi vút, xào xạc như cây rừng gặp gió, lúc véo von tựa chim trên đỉnh núi cao, lúc lại ào ào như thác đổ. Những dịp hội hè, hay trong các tang lễ họ đều đến thổi với những điệu khác nhau.Những người già lấy chiếc khèn làm bạn, giữ tiếng khèn để gợi nhớ tuổi xuân, về một thời trai trẻ, cùng chiếc khèn đứng trên đỉnh núi gọi người yêu.. Vật liệu để chế tạo nên cây khèn Mông chủ yếu là tre nứa và gỗ lấy trong rừng. Cấu tạo của một chiếc khèn Mông khá đơn giản, bao gồm 5 ống tre con và 1 ống cả dùng để ghép nối các ống con. Người ta chọn những nhánh tre già, đem vuốt cho sạch mắt và hong trên gác bếp từ 2 - 3 tháng. Sau đó mang xuống đục mỗi ống 1 lỗ nhỏ bằng nhau ở đầu ống khèn. Ống khèn cả được làm bằng gỗ xoan hoặc gỗ pơ-mu tiện nhẵn mặt ngoài và đục rỗng ruột bên trong, dùng mũi dao nhọn khoét các lỗ để ghép 5 ống con vào tạo thành hình dáng của khèn. Những ngày tết đến xuân về, mùa lễ hội đến, người con trai chưa vợ luôn luôn mang theo chiếc khèn bên mình để thể hiện tài năng của bản thân trước những cô gái Mông xinh đẹp. Trong chiếc khèn Mông, bộ phận quan trọng nhất là chiếc lam đồng nằm bên trong các ống khèn. Đây được coi là thanh quản của khèn. Trước kia, người Mông thường dùng kim loại đồng để tán mỏng, sau đó cắt nhỏ và ghép vào các ống khèn. Ngày nay, họ đã có những chiếc lam đồng đã được chế tạo sẵn, sau đó chỉ việc dùng dao rạch một đường nhỏ để lắp vào các ống khèn. Việc ghép nối các ống khèn con với ống khèn cả phải khít vào nhau, không để không khí lọt vào trong, như thế âm thanh của tiếng khèn mới đảm bảo độ vang. Tiếng khèn của đồng bào Mông đã đi vào thơ ca từ lâu. Vậy thế nên các chàng trai các dân tộc khác cũng rất thích thú khi được tìm hiểu chiếc khèn. Những người vợ thương chồng cũng luôn mang theo chiếc khèn bên mình như gợi nhớ một mối tình đẹp vừa qua, đang có. Tiếng khèn anh ngân vang, bao cô gái thích thú đứng vây quanh. Đó là hình ảnh quen thuộc bên những mái nhà sa mu cổ kính ở các bản làng người Mông. Hồ Phương