bna_2615380_582019.jpgTheo tư liệu, chùa Viên Quang được xây dựng vào thời Lê, trên một quả đồi thấp. Ban đầu, chùa có tên là Sài Màng, sau khi bị một trận bão làm đổ sập, người địa phương đã đóng góp công sức xây dựng lại với tên mới là Viên Quang (hàm ý chỉ ánh sáng viên mãn, đẹp ngời). Cổng cổ chùa Viên Quang có kiến trúc 2 tầng, rêu phong cổ kính, được xây dựng bằng đá ong và trang trí, đắp nổi các hình tứ linh với nghệ thuật điêu luyện.
Trước cổng chùa còn có 2 tấm bia đá khắc chữ Hán. Theo các cụ cao niên, những năm kháng chiến, khi các đền, đình trong làng bị đổ nát, những tấm bia này đã được bà con di dời đưa về dựng tại đây. Trên văn bia (dịch nghĩa) ghi rõ nhiều tên tuổi các vị danh nho khoa bảng trong làng, trong xã.
Hai công trình chính của chùa là bái đường (3 gian nằm ngang) và thượng cung 3 gian nằm dọc) xây dựng liền nhau có diện tích khá khiêm tốn. Trong ảnh: Nhà bái đường
Nơi đây còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ kính với hàng chục pho tượng gỗ. Trên bàn thờ ở bái đường thờ bộ tượng Phật tam thế, tạc theo kiểu ngồi thiền, ngự tòa sen được xem là quý nhất.
Hậu cung là nơi thờ khá nhiều tượng thánh, thần, trong đó có nhiều tượng các vị thánh nương.
Trong khuôn viên chùa còn có 2 ngôi mộ cổ, táng ở phía trước, bên phải chùa. Tương truyền mộ lớn là nơi chôn cất các tượng Phật hư hỏng khi chùa cũ bị đổ sập do thiên tai và mộ nhỏ là nơi an nghỉ của một vị sư trụ trì đã có công lớn trong việc xây dựng lại chùa.
Sự đổi thay ở chùa Viên Quang còn thể hiện ở không khí tu tập trang nghiêm, sự mở mang các hoạt động hướng đạo. Những ngày đại lễ như cầu quốc thái dân an, Phật Đản, Vu lan, Phật Thành Đạo… được chùa tổ chức long trọng thu hút hàng vạn phật tử và du khách tham gia.
Tồn tại qua hàng trăm năm, chùa Viên Quang còn là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của địa phương. Những năm 1930 - 1931 chùa là nơi hội họp của những người cách mạng tham gia hoạt động bí mật. Khi Pháp về lập đồn đóng quân tại đây, chúng đã biến chùa Viên Quang thành 1 trong 3 nơi giam cầm, tra tấn những người cán bộ, đảng viên trung kiên. Trong ảnh: Nghi lễ cúng Quốc tổ Hùng Vương tại chùa Viên Quang.
Sau nhiều năm bị xuống cấp, năm 2010, chùa đã được UBND tỉnh chấp thuận phục hồi. Hai năm sau, chùa chính thức được xây dựng và tôn tạo lại. Chính điện cũ được di dời sang bên phải chùa, tu bổ thành di tích. Một tòa chính điện mới 2 tầng khang trang, có tổng diện tích sàn gần 1.000 m2 đã được xây lên. Tầng dưới là nhà tổ, tầng trên là chính điện thờ đức Phật Thích Ca. Một số công trình khác đã và đang được xây dựng.