Già Chống Lầu (72 tuổi) và Và Y Xí (64 tuổi) là vợ chồng, cùng sinh sống tại xã Bắc Lý, huyện Kỳ Sơn. Tính cả con chung, con riêng và con nuôi thì đôi vợ chồng này có đến 14 đứa con. Trong đó, người con lớn nhất cũng gần bước sang tuổi 50, còn đứa con nuôi nhỏ nhất mới 2 tuổi.
Những đứa con lớn thì ra ở riêng, vợ chồng Và Y Xí đã già nên không đủ sức làm rẫy, trong khi đất đai lại nhiều. Vì thế, hai vợ chồng đành phải thuê người làm. Cứ mỗi ngày công, vợ chồng Xí trả cho người làm thuê 50 nghìn đồng.
Một ngày đầu tháng 6/2021, trong một lần ra suối, Xí gặp một người Lào và được người này đề nghị bán hộ gói ma túy trị giá 50 triệu đồng. Một kế hoạch mới liền nảy sinh trong đầu người đàn bà này. Xí cầm ma túy về nhà rồi bảo với chồng, trả công cho người làm rẫy bằng ma túy vừa không phải trả tiền mặt, vừa “giữ chân” được các lao động. Nghe vợ nói vậy, Già không ngăn cản mà đồng ý.
Cùng với việc trả công bằng ma túy cho người làm thuê, vợ chồng Lầu còn bán cho con nghiện. Ngày 9/6/2021, trong khi 3 người làm thuê cho vợ chồng Xí đang tụ tập tại nhà của ông bà chủ để sử dụng mà túy thì bị công an phát hiện.
Tiến hành kiểm tra, lực lượng chức năng thu giữ trong buồng ngủ của vợ chồng Xí 236 gam heroin. Hai vợ chồng Già Chống Lầu và Và Y Xí bị truy tố và đưa ra xét xử về tội Mua bán trái phép chất ma túy.
Đứng trước bục khai báo, hai bị cáo tỏ ra mệt mỏi, chậm chạp. Nhất là hình ảnh bị cáo Lầu lụm khụm, do lưng còng, già yếu khiến nhiều người tham dự phiên tòa xót xa. Thông qua phiên dịch, cả hai thừa nhận hành vi bán ma túy như cáo trạng truy tố. Xí khai vì không biết chữ, ít hiểu biết pháp luật, hoàn cảnh khó khăn, tuổi lại già yếu nên đã lấy ma túy của người Lào về bán và trả tiền công cho người làm thuê.
Bị cáo Xí cũng thừa nhận việc đã rủ chồng cùng bán ma túy. Ngồi cạnh vợ, mỗi lần được xét hỏi, Lầu khó nhọc đứng dậy. Thấy chồng như vậy, Xí đứng cạnh bên đều dìu chồng lên. Cũng như vợ, bị cáo Lầu thừa nhận hành vi vi phạm pháp luật và xin tòa giảm nhẹ hình phạt vì tuổi đã cao, sức yếu.
Tại phiên tòa, căn cứ vào số lượng ma túy mà hai bị cáo mua bán cũng như vai trò của từng người, Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Nghệ An giữ quyền công tố tại phiên tòa đề nghị HĐXX tuyên phạt Và Y Xí 19 - 20 năm tù, bị cáo Già Chống Lầu từ 16 đến 17 năm tù. Nghe mức án mà Viện Kiểm sát đề nghị dành cho hai vợ chồng, Xí liền trình bày: “Bị cáo cao tuổi, lại nhiều bệnh lắm... Xin tòa bớt cho bị cáo ít năm để được về với con, cháu”.
HĐXX nhận định trong vụ án này hai bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ như đều là người dân tộc thiểu số, nhận thức về pháp luật hạn chế, quá trình điều tra, xét xử thành khẩn, ăn năn, hối cải... Với vai trò là người khởi xướng, bị cáo Và Y Xí bị tòa tuyên phạt 20 năm tù. Phạm tội với vai trò giúp sức tích cực, bị cáo Già Chống Lầu bị tòa tuyên án 17 năm tù cùng về tội Mua bán trái phép chất ma túy.
Nghe người phiên dịch dịch lại bản án tòa vừa tuyên, khuôn mặt bị cáo Và Y Xí biến sắc. Bị cáo Xí nói gì đó bằng ngôn ngữ của dân tộc mình, người phiên dịch giải thích “Bà Xí bảo 20 năm tù thì “đắt” quá, sợ chết trong tù mất...”.
Trưa muộn, đôi vợ chồng già lum khum dìu nhau từng bước khó nhọc để xuống bậc cầu thang tòa.
Sa chân vào tù ở tuổi già, mong ước được đoàn tụ cùng con cháu những năm cuối đời của hai vợ chồng Lầu, Xí trở nên xa vời...