Ngày 10/9/1945, theo Chỉ thị của Hồ Chủ tịch, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp đã ký sắc lệnh thành lập “Sở Thuế quan và Thuế gián thu”, khai sinh ra ngành Hải quan Việt Nam ngày nay. Từ đó, đến nay trên mỗi chặng đường cách mạng của dân tộc, ngành Hải quan luôn tuân thủ tuyệt đối đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, phục vụ đắc lực cho từng giai đoạn khác nhau trong sự nghiệp cách mạng vĩ đại của dân tộc.
Ngay sau khi được thành lập, cán bộ nhân viên ngành Hải quan đã kiên cường dũng cảm trong cuộc đấu tranh không khoan nhượng với thực dân Pháp nhằm bảo vệ chủ quyền thuế quan của nhà nước cách mạng.
Năm 1975, sau chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, miền Nam nước ta được hoàn toàn giải phóng, ngành Hải quan cũng thống nhất tên gọi Cục Hải quan Trung ương thuộc Bộ Ngoại thương. Ngày 20/8/1984, Hội đồng Nhà nước phê chuẩn thành lập Tổng cục Hải quan trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng.
Trong hơn 20 năm đổi mới đất nước, ngành Hải quan đã có những bước tiến mạnh mẽ trên các mặt công tác như cải tiến các quy trình nghiệp vụ hải quan, cải cách thủ tục hành chính cùng với việc xây dựng tác phong, thái độ làm việc của cán bộ công chức; tăng cường hiệu quả công tác giám sát quản lý, thu thuế xuất nhập khẩu, áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại, góp phần đắc lực vào sự phát triển hoạt động thương mại, đầu tư và du lịch, thúc đẩy quá trình hội nhập khu vực và thế giới của đất nước...
Thời gian qua, phương pháp quản lý nhà nước về hải quan có sự chuyển biến vượt bậc từ quản lý bằng thủ công sang quản lý bằng phương thức điện tử, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động hải quan, từ chỗ áp dụng khai hải quan điện tử tiến đến thực hiện thủ tục hải quan điện tử, thông quan tự động. Hệ thống thông quan tự động (VNACCS/VCIS) đã thực hiện tại tất cả các đơn vị trong ngành với hơn 99% doanh nghiệp (DN) tham gia; xử lý hơn 99,6% tờ khai. Đặc biệt, trong giai đoạn này, Tổng cục Hải quan đã xây dựng và vận hành chính thức Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN. Đây là bước tiến quan trọng trong công tác hội nhập và công tác hỗ trợ, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa.
Công tác thu ngân sách của ngành Hải quan đạt kết quả cao. Từ năm 2000 đến nay, ngành Hải quan luôn hoàn thành vượt mức kế hoạch được giao, số thu năm sau tăng cao hơn năm trước, chiếm từ 25% đến hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước. Là cơ quan quản lý đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, tổng hợp tình hình hàng hóa xuất nhập của cả nước, trong những năm qua, ngành Hải quan đã có nhiều nỗ lực trong công tác điều hành giá cả, kiềm chế lạm phát, hạn chế nhập siêu, góp phần bình ổn thị trường, phát triển kinh tế đất nước.
Với nhiều cố gắng và nỗ lực phấn đấu, ngành Hải quan đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Ba và nhiều Huân chương cao quý khác. Những thành tựu nói trên là kết quả phấn đấu bền bỉ của nhiều thế hệ cán bộ công chức hải quan dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ Tài chính, sự phối hợp có hiệu quả của các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, sự ủng hộ to lớn của nhân dân.
Là đơn vị trực thuộc Tổng cục Hải quan, Cục Hải quan tỉnh Nghệ An đã không ngừng đổi mới, lớn mạnh về mọi mặt. Hiện nay 100% Chi cục đã triển khai Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS; ở các phòng và các đơn vị đã được tin học hóa và ứng dụng các phần mềm nghiệp vụ hải quan, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của hoạt động thương mại, đầu tư và du lịch trên địa bàn. 8 tháng đầu năm 2020 kim ngạch XNK đạt 1.129,5 triệu USD và số thu ngân sách đạt 691 tỷ đồng, đạt 38,4% chỉ tiêu được giao.
Năm 2020, là năm đánh dấu chặng đường 75 năm lịch sử vẻ vang của ngành hải quan, cũng là năm kết thúc thực hiện Chiến lược phát triển của ngành Hải quan đến năm 2020 theo phê duyệt của Thủ tướng tại Quyết định số 448/QĐ-TTG năm 2011. Tổng cục Hải quan đang xây dựng Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021-2030.
Trong đó, định hướng, mục tiêu tổng quát đặt ra là: xây dựng Hải quan Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả, hoạt động hiệu lực, hiệu quả trên nền tảng hệ thống pháp luật đồng bộ, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại hợp pháp, đảm bảo an ninh, an toàn xã hội và bảo vệ lợi ích của quốc gia. Cùng với toàn thể cán bộ chiến sỹ hải quan trên khắp mọi miền Tổ quốc, Cục Hải quan tỉnh Nghệ An quyết tâm thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được giao theo định hướng, mục tiêu nói trên, hoàn thành sứ mệnh “gác cửa nền kinh tế” của ngành, góp phần tích cực vào xây dựng và phát triển kinh tế tỉnh nhà.
Tại buổi tọa đàm kỷ niệm 75 năm thành lập ngành Hải quan, lãnh đạo Cục Hải quan qua các thời kỳ đã rất tự hào, vui mừng với sự phát triển mạnh mẽ của ngành Hải quan Việt Nam và Cục Hải quan Nghệ An, đồng thời trao đổi, tham gia nhiều ý kiến nhằm xây dựng ngành Hải quan ngày càng phát triển theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả.