Tiếng sáo diều vùng bãi ngang

(Baonghean.vn) - Những chiều hè trong xanh vời vợi hay những đêm trăng rải ánh vàng xuống triền đê, đồng bãi, người dân làng Xuân Úc, xã Quỳnh Liên (Quỳnh Lưu - Nghệ An) lại lâng lâng ngắm những cánh diều cao vút và lặng nghe tiếng sáo vi vu đưa vào giấc ngủ. Tiếng sáo tuổi thơ của lũ trẻ mục đồng vùng bãi ngang giờ chỉ còn lại trong miền kí ức của bao lớp người…

Một chiếc diều sáo vừa được hoàn thành

Tôi tìm về làng Xuân Úc vào một chiều hè đầy nắng, trong căn nhà thưng bằng gỗ theo lối kiến trúc xưa được bao bọc bởi khu vườn nhỏ xinh thấp thoáng màu vàng rộm của hoa mướp. Cụ Vũ Xuân Kham đón khách lạ với nụ cười thật hiền. Cụ Kham từ một người đam mê tiếng sáo diều nay đã trở thành "nghệ nhân" làm diều nổi tiếng ở làng Xuân Úc.

Cụ bảo: “Ở tuổi này lấy sức đâu mà chơi diều, tôi làm cho mấy đứa cháu chơi đó, có tới hơn 30 đứa cháu lẫn chắt, không làm được nhiều nhưng cũng cố gắng truyền lại trò chơi truyền thống của cha ông, để mai này bọn trẻ còn có cái mà dạy con dạy cháu”.

Không ai biết thú chơi sáo diều ở Xuân Úc có từ bao giờ, ông truyền đam mê cho cha, cha truyền cho con, con truyền lại cho cháu. Cứ thế sáo diều tiếp nối qua bao thế hệ. Và cụ Kham từng được cả vùng biết đến là tay chơi diều nổi tiếng, có khả năng làm ra những chiếc sáo phát ra những âm thanh đặc biệt nhất vùng. Nó vừa da diết, trầm tĩnh lại vừa vi vút, trong trẻo.

Trò chuyện với cụ Kham, thi thoảng ánh mắt cụ lại chậm rãi nhìn lên bầu trời xanh thẳm, ký ức tuổi thơ như chợt hững lên trong trái tim già nua đã vắt qua vài thế kỷ. “Tuổi thơ của những đứa trẻ mục đồng chúng tôi là mỗi chiều hè trời xanh thăm thẳm, biển rộng thênh thang trước sân đền Xuân Úc, hàng trăm chiếc diều lớn, nhỏ no gió cứ thế vươn lên, chở theo bao mơ ước tuổi ngọc ngà. Hay những đêm trăng thanh gió mát ở đồng bãi, tiếng sáo diều vi vu cái xa, cái gần, cái réo rắt ngân nga, cái vo vo đều đều làm xao động cả dòng Mai Giang và làn gió biển” - cụ Kham giọng run run gọi từng câu chữ từ miền ký ức.

Tạm chưa nói về âm thanh, nhưng sự tỉ mẩn, nắn nót trong việc đục đẽo, mài dũa, đánh ráp từng chi tiết của miệng sáo, ống sáo đã nói lên sự cầu kỳ trong từng chi tiết nhỏ, đặc biệt hơn khi được làm hoàn toàn thủ công bằng đôi bàn tay tài hoa, khéo léo của người làm diều sáo. Không phải ai cũng làm được sáo diều. Nó không chỉ phụ thuộc vào nguyên liệu, kỹ thuật mà còn cả khả năng cảm thụ âm thanh của người làm.

Theo cụ Kham, trước hết phải chọn được những ống tre già dài chừng 40cm, ngăn ống tre ra làm đôi, bịt kín chỗ ngăn, hai miệng sáo phải được gọt giũa sao cho tương đồng để khi tiếng sáo cất lên thì cùng một nhịp, giống câu Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du: “Đinh ninh hai miệng một lời song song”. dỏm. Và với việc chọn được những thân tre già làm xương diều, sau khi bộ khung diều hoàn thành, người ta dùng ni lông để làm cánh để diều vừa nhẹ vừa chịu được mưa nắng. Trước kia khi chưa có ni lông người ta dùng giấy bù làm cánh diều, giã nếp thành bột nấu lên làm keo gắn các bộ phận lại với nhau. Dây diều cũng được làm từ vỏ thân tre già. Sau khi hoàn thành, sáo và diều được gắn với nhau tạo thành chiếc sáo diều.

Người dân Xuân Úc không chỉ chơi diều mà còn thi thả diều. Các cuộc thi do những người cùng đam mê sáo diều ở nhiều làng khác trong huyện Quỳnh Lưu tổ chức, một mùa hè có thể tổ chức 2, 3 lần. Diều nào lên cao, đứng dây, tiếng sáo kêu to, giòn, trong thì chủ nhân của con diều ấy chiến thắng. Cuộc sống với những mưu sinh đẩy mỗi người con vùng bãi ngang theo một hướng nhưng trong sâu thẳm trái tim họ vẫn in sâu những chiều hè thăm thẳm cùng nhau chăn trâu, cắt cỏ, thả diều trên đồng bãi.

Nhìn đám chắt nội, ngoại vây quanh cụ Kham xem cụ làm sáo, mới hiểu tình yêu sáo diều đã được cụ truyền cho cháu con từ bao giờ. Và tình yêu ấy sẽ giúp cánh diều bay cao xa mãi, để sáo diều sống lại không chỉ trong ký ức của bao lớp người dân làng Xuân Úc.

Lan Thái