Thuật ngoại giao 'đi trên dây' của Myanmar

(Baonghean) - Cố vấn Nhà nước kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Myanmar Aung San Suu Kyi tới thăm Mỹ lần đầu tiên sau khi đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà nắm chính quyền và nhậm chức vào cuối tháng 3 năm nay. Chuyến thăm được xem là nỗ lực cân bằng mối quan hệ với các nước lớn trong chính sách ngoại giao của chính phủ dân sự mới Myanmar.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và bà Aung San Suu Kyi tại một cuộc họp báo ở Yangon năm 2014. Ảnh: AFP.

Kỳ vọng trong chuyến đi Mỹ

Sau khi xuất hiện tại Hội nghị cấp cao ASEAN tại Lào với vai trò đại diện nhà nước Myanmar, bà Aung San Suu Kyi lại gây chú ý khi công du Mỹ và có cuộc hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama ngày 4-5/9. Đây không phải lần đầu bà thăm Mỹ nhưng lại là chuyến thăm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Cách đây đúng 4 năm bà từng tới nhưng với vai trò Chủ tịch đảng đối lập Myanmar. Giờ đây, Suu Kyi làm khách của Nhà Trắng trên cương vị mới - Cố vấn Nhà nước kiêm Bộ trưởng Ngoại giao - những chức danh cao cấp mà bà từng tuyên bố là có vị thế "cao hơn" cả tổng thống.

Chính vì thế chuyến thăm lần này của bà có thể coi là một nét phác họa trong chính sách đối ngoại của Myanmar những năm tới và cũng thể hiện nhiều kỳ vọng của đất nước vừa trải qua bước ngoặt lịch sử.

Kỳ vọng lớn đầu tiên của bà Suu Kyi khi tới Washington là tìm kiếm sự ủng hộ mạnh mẽ của Mỹ và quốc tế trong chiến lược xây dựng nền hòa bình bền vững của Myanmar.

Hội nghị hòa bình Panglong thế kỷ 21 tổ chức tháng trước được coi là bước khởi đầu cho một chặng đường đầy gian nan của tiến trình hòa hợp dân tộc ở Myanmar. Hội nghị dù chưa đạt được sự đồng thuận giữa các nhóm sắc tộc nhưng đã cho thấy nỗ lực chung của người dân Myanmar muốn xây dựng một nền hòa bình, dân chủ thực sự và bền vững. Tất nhiên, ngoài ý chí của người dân Myanmar thì cần sự hỗ trợ từ bên ngoài mới có thể giúp tiến trình này thành công. Và Mỹ là đối tác lý tưởng cho chính quyền mới của Myanmar.

Thực tế, chính quyền Mỹ luôn ủng hộ chính quyền dân sự mới ở Myanmar và coi đây là điều kiện để gỡ bỏ những biện pháp trừng phạt và cấm vận với quốc gia Đông Nam Á này.  

Các biện pháp trừng phạt mà Mỹ đang áp đặt đối với Myanmar chủ yếu là hạn chế giao dịch với các tập đoàn do quân đội Myanmar điều hành, trong đó có lệnh cấm nhập khẩu ngọc bích và đá quý, cũng như đưa nhiều nhân vật Myanmar vào "danh sách đen".

Trong thời gian qua, chính quyền của Tổng thống Obama đã nới lỏng một số lệnh trừng phạt, trong đó có việc đưa một số ngân hàng nhà nước Myanmar ra khỏi "danh sách đen" cũng như dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với 7 công ty khai mỏ và gỗ lớn hồi tháng 5. Song Washington cũng đã gia hạn nhiều biện pháp hạn chế đối với quốc gia Đông Nam Á này.

Vì thế, một trong những “sứ mệnh” trong chuyến đi của bà Suu Kyi là thuyết phục giới chức Mỹ dỡ bỏ cấm vận. Hiện Washington đã nghiên cứu vấn đề này, thậm chí đang xem xét các hướng cải thiện môi trường đầu tư ở Myanmar, trong đó có việc đưa Myanmar vào Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP), cho phép miễn thuế đối với hàng hóa từ các nước nghèo và đang phát triển. Dư luận Myanmar hy vọng tín hiệu tích cực từ Mỹ có thể là động lực cho các chương trình chính trị và kinh tế của nước này.

Đáng chú ý, nhân chuyến thăm Mỹ lần này, bà Suu Kyi sẽ có bài phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hợp quốc ở New York. Đây sẽ là cơ hội để nhà lãnh đạo Myanmar đề nghị cộng đồng quốc tế kiên nhẫn và ủng hộ nỗ lực của nước này nhằm đạt tới hòa bình và hòa giải dân tộc với các nhóm dân tộc thiểu số.

Thế “đi trên dây” của bàSuu Kyi

Giới quan sát cho rằng những kỳ vọng của bà Suu Kyi không phải khó thành bởi chính quyền Mỹ có lý do để buộc phải “làm mới” mối quan hệ với Myanmar. Chính sách của Mỹ đối với Myanmar hiện nay nằm trong “ván cờ” quan trọng của nước này tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trong chính sách “xoay trục”, Mỹ đặc biệt coi trọng khu vực Đông Nam Á, vì thế luôn lo ngại Trung Quốc “lôi kéo” những quốc gia trong khu vực vào tầm ảnh hưởng của mình. Thắt chặt mối quan hệ với Myanmar cũng là cách để Mỹ cạnh tranh tầm ảnh hưởng với Trung Quốc ở khu vực.

Tuy nhiên, chính những toan tính của các nước lớn lại là bài toán khó buộc Myanmar phải nỗ lực cân bằng các mối quan hệ. Chuyến công du nước ngoài đầu tiên ngoài khu vực Đông Nam Á, bà Aung San Suu Kyi đã chọn Trung Quốc. Đây là thông điệp cho thấy, Myanmar cũng mong muốn xây dựng niềm tin và quan hệ song phương với Bắc Kinh, tái lập mối quan hệ cân bằng với các nước lớn.

Có thể thấy, quan hệ Myanmar - Trung Quốc dưới thời Tổng thống Thein Sein từng gặp nhiều sóng gió. Suốt thời gian dài, Myanmar dấy lên phong trào tẩy chay Trung Quốc, ngừng một loạt các dự án do nước này đầu tư.

Bởi vậy, bà Suu Kyi muốn “nắn” lại chính sách này để vẽ ra một “trang mới” trong quan hệ với người láng giềng phương Bắc. Xích lại gần với Trung Quốc, chính quyền Myanmar có thêm sự hỗ trợ để giải quyết những tranh chấp cục bộ do các nhóm sắc tộc người Kachin và người Wa - có gốc gác Trung Quốc gây ra. Bên cạnh đó, Myanmar có thể thu hút thêm đầu tư từ Bắc Kinh để phát triển nền kinh tế đang yếu kém.  

Vốn theo đuổi đường lối chính sách trung lập, rõ ràng, mục tiêu lớn của bà Suu Kyi và chính phủ Myanmar là tăng cường quan hệ ngoại giao với tất cả các cường quốc lớn, từ Trung Quốc, tới Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Những lợi ích mà Myanmar nhận được khi “chơi” với các nước lớn sẽ không nhỏ song để tránh bị phụ thuộc vào bất cứ quốc gia nào cũng là một bài toán với chính quyền Naypyidaw.

Vì thế, giới phân tích cho rằng, thế “đi trên dây” của bà Suu Kyi sẽ không hề dễ dàng. Và như vậy, kết quả của chuyến viếng thăm tới Mỹ và Trung Quốc sẽ được coi là một "bài kiểm tra" khả năng ngoại giao của bà Suu Kyi cũng như định hướng chính sách đối ngoại cho Myanmar trong những năm tới.

Thanh Huyền