(Baonghean) Sau Cách mng tháng Tám và Quc khánh 2/9/1945, quê tôi đã có lp trai tr náo nc theo tiếng gi C H, Nam tiến và sang Lào kháng chiến. Các anh rn rã lên đường hát "Cùng nhau đi hng binh", lp nhi đồng chy theo ngước lên núi Giăng Màn đến khi không bước ni na. Nhng ngày sau đó, c làng rn tin vui ta thng trn phá đồn Na Pê dit nhiu gic Pháp.

Lp nh chúng tôi đã nhn biết trong cuc sng sm ti lam lũ ca c dân làng, hu như ai cũng thường đưa mt ngóng vng dõi theo nhng hướng các anh trai làng đã đi xa... Qua mùa Đông, ri đến mùa Xuân 1946, không rõ t ai đem đến nhưng bng c làng đều biết anh Huy, người con trai ca Giáo sư Lê Thước (dy hc Trường Quc hc Vinh) đã hy sinh Lào, khi h tng Hoàng thân Xuphanuvông qua sông vượt vòng vây gic Pháp. Ni bun thm sâu trong làng xóm, nhưng qua chuyn k vn hin rõ v t hào, cm phc trước hành động gan góc, lm lit ca người trai quê nhà Lê Thiu Huy trên đất nước Lào gn gũi, là lit s đầu tiên ca quê hương, dòng h trước ngày toàn quc kháng chiến. Anh cũng tng là hc sinh Trường Quc hc Vinh, vào b đội thuc đơn v liên quân Lào - Vit, hot động hướng Đường 8, Đường 9 t năm 1945.


779075_small_78513.jpg

Từ trái sang: Hoàng thân Xuphanuvông, Chủ tịch CHDCND Lào; đồng chí Lê Thương, Chính ủy đoàn chuyên gia VN ở Lào (1960-1963); Tổng Bí thư Đảng NDCM Lào Kayxỏn phômvihản. (Ảnh tư liệu của Ban liên lạc CCB Mặt trận Bình Trị Thiên).

Qua thi nh đến lúc là b đội Bc, Nam, Lào, trong tôi vn luôn sng dy hình nh đẹp đẽ các anh trai tr quê nhà ni tiếp chng Pháp, chng M hy sinh cho T quc. Mt ln Hà Ni, thi k gic M m rng đánh phá th đô, tôi may mn tìm được nhà Giáo sư Lê Thước và càng xúc động biết bao khi được đọc bc thư ca Hoàng thân Xuphanuvông gi giáo sư:


                                                                                Phathet Lào


                                                                  Độ
c lp - Thng nht - Phú Cường


... Thưa Ngài, anh Lê Thiu Huy, người con yêu quý nht ca Ngài mt đi, không nhng riêng trong gia quyến mt mt người con yêu du, mà nước Vit Nam và nhân dân Lào mt mt chiến s đầy tinh thn hy sinh vì công lý. Riêng tôi, cái chết ca anh Lê Thiu Huy không khi làm tôi bùi ngùi thương tiếc. Anh Lê Thiu Huy đã sát cánh cùng tôi chiến đấu để gii phóng cho nước Lào, cho dân tc Lào.


Tinh thn hy sinh cao c đã nhc nh cho thanh niên Lào, cho nhân dân Lào luôn luôn bn b chiến đấu để giết đế quc xâm lăng và giành độc lp thc s cho đất nước.


Ngày 21/3/1946, vì lc lượng quân ta ít, không đủ chng đỡ vi mt lc lượng mnh ln, tinh nhu hơn ca gic Pháp được quân Anh giúp sc, Thà Kht b tht th. Tình thế nguy ngp, tôi và mt s anh em trong chính quyn cùng vi anh Lê Thiu Huy xung xung vượt sông Mê Kông sang Xiêm để tm lánh. Đang phăng phăng vượt khi cơn him nguy, tôi quay li thì than ôi! Anh Lê Thiu Huy đã trúng đạn ri, ch kp tht ra my câu khe kh ri tt th. My phút sau, tôi cũng b trúng đạn. Xung vào đến b, anh em đem anh Huy lên và t chc mai táng.


Đứ
ng trước thi hài anh Huy có đông đủ mt anh em Vit Kiu và người Lào Xiêm thăm viếng và t lòng mến tiếc!


Ngày 21/3, k nim cái chết anh dũng ca anh Huy, là ngày căm hn ca toàn nhân dân Lào và riêng gia quyến Ngài.


Đế
n đây, tôi xin thành tht cm ơn Ngài và chúc quý quyến luôn luôn mnh khe!

Ch ký ca Hoàng thân và dân ca Chính ph kháng chiến Lào.


Mi đây, có dp sang Thái Lan thăm nơi Thu Chín - Bác H tng sng, vn động t chc hot động cách mng cu nước (1929-1930) ti bn Na Choc, tnh Na Khon Pha Nom, lúc tr v qua sông Mê Kông sang Thà Kht, tôi càng bi hi khôn xiết hình dung nơi nào đây gia dòng nước cun năm 1946, có chuyến xung xuyên trong máu la ca Hoàng thân Xuphanuvông, các đồng chí bộ đội Pathét Lào và người chiến s - lit s quân tình nguyn Vit Nam Lê Thiu Huy sm hiến trn cuc đời góp nên tình đoàn kết hu ngh đặc bit, liên minh chiến đấu son st Vit - Lào


Tôi bày t ni nim vi các đồng chí cùng đi, có c bn Lào và người dân Lào, dân Thái trên chuyến phà ln. Có đĩa hoa Chăm pa và hoa Hu mang theo trước, lúc đó tt c cùng th hoa trng xung sông nước Mê Kông, tưởng nh lit s Lê Thiu Huy và bao đồng đội đã hy sinh anh dũng.


Gia Thà Kht chiến đấu ngày xưa và hôm nay đang đổi mi phát trin náo nhit vi bên kia sông là nơi Bác H tng sng, phi chăng nơi đây cũng chính là nơi còn lưu đậm du tích chói sáng ca nhng chiến s liên quân Vit-Lào, để t đó cùng khi nên tên gi thân thương, trìu mến: B đội C H - B đội Nhà Pht đi mãi vi thi gian, đến tn bây gi!


Doãn Yến