Sóng gió lại nổi lên tại Đông Bắc Á

(Baonghean) - Chỉ vài ngày sau khi Hạ viện thông qua Dự luật an ninh mới, Nhật Bản lại vừa công bố Sách trắng quốc phòng năm 2015 với nhiều vấn đề đáng chú ý. Ngay sau đó, sách trắng Quốc phòng của Nhật Bản đã vấp phải những phản ứng gay gắt từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Do đó, một bầu không khí căng thẳng lại bao trùm lên khu vực Đông Bắc Á sau sự kiện này.

Sách trắng Quốc phòng năm 2015 của Nhật Bản đã thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế bởi Sách trắng này bao gồm toàn bộ nội dung liên quan tới hoạt động, chính sách quốc phòng của Nhật Bản, tình hình quốc phòng an ninh của các nước và khu vực trên thế giới và sự ảnh hưởng tới môi trường an ninh Nhật Bản, chính sách quốc phòng Nhật Bản trong thời gian tới...

Với 424 trang, trong đó từ trang 1 đến trang 312 là liên quan tới Trung Quốc, sách Trắng dành trọn 23 trang (từ 33-56) để phân tích tình hình Trung Quốc. Sách đề cập cụ thể vào chi tiết về tính minh bạch trong hoạt động quân sự và mục đích của tăng ngân sách quốc phòng của Trung Quốc. Ngoài ra, Nhật Bản cũng bày tỏ sự quan ngại liên quan đến các hành động của Trung Quốc trên biển Đông và biển Hoa Đông trong Sách trắng Quốc phòng 2015. Đây có thể nói là động thái mạnh mẽ nhất của Tokyo trong “cuộc đấu” Sách trắng Quốc phòng giữa Nhật Bản và Trung Quốc.  Do đó, không có gì khó hiểu khi ngay sau khi Nhật Bản công bố Sách trắng Quốc phòng, cả Bộ Ngoại giao Trung Quốc và Bộ Quốc phòng Trung Quốc đều đưa ra những phản ứng gay gắt. Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho rằng sách trắng quốc phòng Nhật Bản “bình luận ngông cuồng về quốc phòng và quân đội” Trung Quốc. Còn phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng cho rằng Nhật chỉ trích hoạt động trên biển và phát triển tiềm lực quân sự của Trung Quốc “với dụng ý xấu” và “tuyên truyền “mối đe dọa từ Trung Quốc””. 

Thực tế, mâu thuẫn Nhật – Trung luôn là vấn đề phức tạp thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế. Hai nước còn trực tiếp liên quan đến những tranh chấp lãnh thổ trên quần đảo Shenkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông, thậm chí đã có thời điểm có những va chạm nhỏ ở khu vực này. Cũng như biển Hoa Đông, biển Đông đã liên tục “dậy sóng” trong thời gian gần đây liên quan đến các hoạt động đơn phương của Trung Quốc, ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của Nhật Bản. Chính vì thế, chính quyền của Thủ tướng Shinzo Abe đã quyết tâm theo đuổi Dự luật an ninh mới, trong đó sẽ mở rộng phạm vi hoạt động của Lực lượng phòng vệ Nhật Bản.

Song với việc dành nhiều trang trong Sách trắng Quốc phòng năm 2015 để nói về mối lo ngại Trung Quốc, Nhật Bản đã thể hiện thái độ mạnh mẽ đối với các động thái đơn phương mang tính chất gây hấn của Trung Quốc. Rõ ràng, với việc gia tăng xây dựng các đảo nhân tạo tại biển Đông, đưa giàn khoan thăm dò hoặc tiếp cận các vùng biển tranh chấp tại biển Hoa Đông, Trung Quốc đang khiến không chỉ Nhật Bản mà nhiều quốc gia láng giềng lo ngại. Do đó, thái độ của Nhật Bản trong Sách trắng Quốc phòng có thể được đoán định từ trước.

Và một lần nữa, sóng gió trong quan hệ Nhật – Trung lại nổi lên với các cuộc “khẩu chiến” như vừa qua. Hồi cuối tháng 5, Trung Quốc cũng đã công bố Sách trắng Quốc phòng của mình, trong đó đề cập đến những hành động mà Trung Quốc gọi là “quyền lợi chính đáng” của Trung Quốc trên biển Đông và biển Hoa Đông. Và tất nhiên, sách trắng Quốc phòng Trung Quốc cũng không nhận được sự đồng tình của các nước láng giềng, thậm chí đã gây ra quan ngại cho nhiều quốc gia, bởi Trung Quốc vẫn “bao biện” cho các hành động gây căng thẳng của mình, đặc biệt là hoạt động bồi lấp, xây đảo nhân tạo tại biển Đông. 

Những chỉ trích mạnh mẽ của Nhật Bản đối với Trung Quốc trong sách trắng Quốc phòng 2015 vừa công bố một lần nữa làm sâu sắc thêm những bất đồng không dễ dung hòa trong mối quan hệ Nhật – Trung. Với tính chất nhạy cảm của lĩnh vực Quốc phòng, Sách trắng Quốc phòng mỗi khi được công bố thì đây được xem như là chiến lược quốc phòng của một quốc gia. Vì thế, Nhật Bản tiếp tục coi Trung Quốc là mối đe dọa đối với an ninh, an toàn hàng hải tại khu vực. Còn Trung Quốc, không có gì đáng ngạc nhiên khi lại đưa ra những lời lẽ “giận dữ” nhằm vào Sách trắng Quốc phòng Nhật Bản.

Ngoài ra, sau khi công bố Sách trắng Quốc phòng, Nhật Bản tiếp tục vấp phải sự phản ứng của Hàn Quốc do liên quan đến quần đảo tranh chấp Dokdo/Takeshima. Ngay sau khi Sách trắng Quốc phòng 2015 của Nhật Bản được công bố, Thứ trưởng phụ trách chính sách quốc phòng Hàn Quốc Pak Chon Kyu đã gửi công hàm tới Tùy viên quốc phòng Nhật Bản tại thủ đô Seoul, Đại tá Goto Nobuhisa để phản đối việc Chính quyền Thủ tướng Shizo Abe ra “Sách trắng Quốc phòng 2015” với nội dung khẳng định “quần đảo Dokdo/Takeshima thuộc lãnh thổ Nhật Bản”. Những bất hòa liên quan đến tranh chấp lãnh thổ trong mối quan hệ giữa hai đồng minh thân cận của Mỹ ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương là Nhật Bản và Hàn Quốc từ lâu luôn là vấn đề khiến Washington “đau đầu”. Vì thế, Sách trắng Quốc phòng Nhật Bản 2015 có thể sẽ lại khiến mối quan hệ đang có dấu hiệu ấm lên giữa Nhật Bản và Hàn Quốc bị “dội một gáo nước lạnh”. 

Những quan điểm Quốc phòng của Nhật Bản năm nay đã ngày càng mạnh mẽ và rõ rệt hơn, đặc biệt là liên quan đến các hành động của Trung Quốc. Như vậy, sau Dự luật an ninh mới vừa được Hạ viện Nhật Bản thông qua, một lần nữa sóng gió lại nổi lên tại Đông Bắc Á sau khi sách trắng Quốc phòng 2015 của Nhật Bản được công bố. Điều này không chỉ cho thấy sự phức tạp trong các mối quan hệ song phương tại khu vực mà còn khắc sâu những bất đồng không dễ gì san lấp giữa các quốc gia này. Quốc gia nào cũng sẽ có những quan ngại nhất định về các hoạt động đơn phương gây căng thẳng của quốc gia khác, đặc biệt nếu điều đó có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của chính quốc gia đó và các cuộc “đấu khẩu” căng thẳng sẽ khó mà chấm dứt. 

Nguyễn Cao Biền