Nguồn gốc ngày vía Thần tài
Theo quan niệm, ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm là ngày vía Thần Tài. Vào ngày này, mọi người thường đi mua vàng vì cho rằng như vậy sẽ gặp được may mắn và tài lộc trong cả năm.
Nhà nghiên cứu dân tộc học Tạ Đức cho biết, xuất phát từ tích xưa, Thần Tài là vị thần trên trời. Trong một lần uống rượu say quá bị rơi xuống trần gian, đầu va vào đá, không nhớ ra mình là ai, quần áo bị lấy cắp.
Thần Tài thường đi xin ăn khắp nơi. Thần Tài đến nhà kinh doanh vịt, gà, heo quay rất ế ẩm được chủ quán mang đồ ra mời. Chẳng ngờ từ lúc Thần Tài vào quán, khách đến nườm nượp. Chủ quán thấy vậy nên ngày nào cũng mời Thần Tài đến ăn. Được một thời gian, sợ tốn kém, chủ quán liền tìm cớ đuổi khéo đi. Từ hôm đó quán lại ế ẩm như cũ.
Thần Tài đi qua cửa hàng bán quần áo, nhìn thấy bộ quần áo mà kẻ gian bán đi của mình, liền nhớ lại mọi chuyện, vội mặc quần áo bay về trời. Hôm đó đúng ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch.
Dưới góc độ nghiên cứu, nhà dân tộc học Tạ Đức nhận định, đây là một tín ngưỡng thờ cúng thần của dân tộc Việt từ xa xưa, trong đó có phần chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc.
Theo ông, tín ngưỡng, văn hóa đều tốt đẹp. Tuy nhiên do tính chất thương mại hóa các hoạt động tín ngưỡng nên ngày nay, nhiều phong tục, tín ngưỡng đang bị biến tướng thái quá.
Mua vàng ngày vía Thần tài có được tài lộc cả năm?
Theo nhà dân tộc học Tạ Đức, xét ở góc độ tín ngưỡng thì ngày xưa, thờ Thần Tài chỉ cần có con gà quay, heo quay, hoa quả… tức là những đồ lễ vật hết sức đơn giản, gắn liền với cuộc sống thường ngày của người dân.
Không bắt buộc hay có lệ là phải mua vàng trong ngày "vía Thần Tài" mùng 10 tháng Giêng thì mới được may mắn, tài lộc trong cả năm. Đây cũng chỉ là một quan niệm lưu truyền trong dân gian.
"Chúng ta không phán xét việc này đúng hay sai nhưng tôi nghĩ đây là tâm lý đám đông. Nhiều người mặc dù không hiểu rõ nguồn gốc phong tục này thế nào nhưng thấy người khác làm là mình làm theo. Khi số đông họ đã tin thì tất nhiên ai cũng cho là đúng.
Chúng ta tôn trọng tín ngưỡng nhưng đừng thái quá. Nên tùy thuộc vào hoàn cảnh, cuộc sống mà mình ứng xử, hành động tín ngưỡng tâm linh cho phù hợp", ông Đức nhấn mạnh.
Ông bày tỏ quan điểm, ngày vía Thần Tài, nếu ai có điều kiện dư dả thì mua vàng. Đó cũng như một khoản tích cóp cho gia đình phòng khi cần đến. Những ai không có điều kiện mua thì cũng không sao.
Đồng quan điểm với nhà nghiên cứu Tạ Đức, GS Lương Ngọc Huỳnh chia sẻ, Thần Tài là một vị Thần Tiên trên trời, được Ngọc Hoàng Đại Đế giao cho nhiệm vụ cai quản tài lộc dưới trần gian, tuy nhiên người trần chưa có ai nhìn thấy Thần Tài.
Ở Trung Quốc người ta tổ chức ngày vía Thần Tài vào đêm mùng 4 đến 12 giờ trưa ngày mùng 5 Tết. Nhưng họ không đổ xô đi mua vàng giống như người Việt Nam.
Ngày mùng 9 tháng giêng là ngày mở cổng trời ta có thể cúng Thần Tài, mỗi năm Thần Tài đến một hướng, năm nay Mậu Tuất thì đến từ hướng Nam. Nhưng ngày mùng 9 chỉ có những ai phạm Thái Tuế của năm Mậu Tuất như các tuổi Thìn, Tuất, Sửu, Mùi... mới cúng, những người không phạm thái tuế năm Mậu Tuất thì không cần bắt buộc phải cúng.
"Quảng bá mua vàng ngày vía Thần Tài là chiêu trò của người kinh doanh, người mua chẳng thấy phát tài đâu nhưng người bán thì phát ngay hôm mùng 10 cũng thu được món lợi kha khá! Nếu có tâm với Thần Tài, sáng ngày mùng 9 làm mâm cơm thịnh soạn, tiền vàng mà đốt cúng cho Thần Tài" , GS Lương Ngọc Huỳnh nói.
Vẫn theo lời GS Lương Ngọc Huỳnh, tín ngưỡng là cần thiết, bởi tín ngưỡng là gốc của đạo, làm cho con người tốt hơn nhưng nếu mê tín hay cuồng tín lại là vấn đề khác. Tín ngưỡng là tín từ tâm, làm việc tốt, chịu khó nghiên cứu, học hỏi, lao động và tích cực rèn luyện bản thân để mỗi ngày một tiến bộ thì tài, lộc, phúc sẽ từ từ đến.