(Baonghean.vn) - Hơn 50 năm sau trận đánh đầu tiên của quân dân TP Vinh, giờ đây số người tham gia trận đánh đó hiện còn ít người. Tuy nhiên, chúng tôi, trong số ít ấy vẫn không bao giờ quên được trong tâm trí mình một ngày lịch sử.
Ngày 5/8/1964 vào chủ nhật. Để đỡ đòn cho những thất bại trên chiến trường miền Nam, Mỹ công khai dùng lực lượng hải quân, không quân đánh ra Bắc nhằm hạn chế tối đa sự chi viện của ta cho chiến trường miền Nam.
Ở Nghệ An chúng đánh phá các điểm: đảo Hòn Mắt, Kho Xăng dầu Hưng Hòa, phà Bến Thủy. Về phái ta , Trung đoàn 280 (tên công khai: Đoàn Hồng Lĩnh – 2 lần anh hùng) vào cấp 1 (sẵn sàng chiến đấu cao nhất)
Hôm đó, lúc 12 h 25p, 1 tốp 8 chiếc A4D (loại cường kích hải quân) xuất kích bay vào Cửa Sót, lợi dụng dãy Hồng Lĩnh, đến cự ly 30km chúng tách thành 2 tốp.
Tốp 1 gồm 4 chiếc bay dọc Khe Nhà Trò, ở độ cao 200m, phóng rocket vào trận địa ta ở Xuân An (Nghi Xuân, Hà Tĩnh), 2 chiếc sau bay dọc sông Lam phóng nhiều loạt rocket xuống kho xăng dầu Hưng Hòa khiến kho bốc cháy. Chính trị viên đại đội 138 Trần Văn Tám đứng trên công sự hô lớn “Các đồng chí kiên quyết đánh trả, bắn rơi máy bay địch”.Nghe tiếng hô, tất cả đại đội bắn trả quyết liệt, khiến đội hình máy bay địch hoảng loạn, tìm đường tháo chạy.
Tốp 2 gồm 4 chiếc khác bay dọc sông Lam, dùng thủ đoạn bay thấp vào đánh cảng và phà Bến Thủy. Trung đội súng máy 14.5 mm bố trí phía đông đỉnh núi Quyết quyết đánh trả quyết liệt. Cũng thời gian này Đại đội trưởng, Đại đội 71 pháo 57 mm bảo vệ phà Bến Thủy đóng ở xã Hưng Lợi, chỉ huy đánh địch dữ dội.
Địch phát hiện được trận địa, 2 chiếc sau bổ nhào ném bom phá vào trận địa làm 5 pháo thủ bị thương, khẩu pháo bị vùi lấp, hư hỏng nặng. Pháo thủ Nguyễn Văn Minh bị thương, tự bới đất lên, nén đau vác cả hòm đạn lê sang khẩu đội khác tiếp tục chiến đấu.
Đây là tấm gương chiến đấu dũng cảm của một chiến sỹ 17 tuổi, mới nhập ngũ hồi đầu năm 1964. Sau trận đánh, chiến sỹ Minh được đề nghị tặng hưởng Huân chương chiến công hạng 3, được cử ra Hà Nội báo cáo thành tích và vinh dự được gặp Bác Hồ. Trong trận này quân dân TP Vinh hiệp đồng chặt chẽ, chiến đấu dũng cảm, bắn rơi 2 máy bay Mỹ (có 1 chiếc rơi cách bờ biển Nghi Xuân 10 km). Sau trận này được cấp trên khen thưởng và được Bác Hồ gửi thư khen.
Đến 16h30 cùng ngày (5/8) 4 chiếc A4D khác cùng với thủ đoạn bay thấp từ dãy núi Hồng Lĩnh bay vào phóng rốc két và bắn đạn 20 mm vào trận địa Xuân An một lần nữa, một số khẩu đội trưởng và pháo thủ bị thương và hy sinh, khẩu đội 6 thiếu quân số chiến đấu, quản lý Nguyễn Đình Chi vào thay số 1, lái xe Võ Bá Thư vào thay pháo thủ tiếp đạn.
Pháo thủ số 2 Phạm Đức Huynh ở khẩu đội 4 một mình kiêm 2 số, anh nạp đạn liên tục 30 viên không nghỉ (quả đạn nặng 32 kg) bị 1 quả rốc két nổ gần hất Huynh ngã xuống, mảnh đạn cắm vào ổ bụng, máu ra nhiều, anh giấu đồng đội, tiếp tục chiến đấu. Trận đánh kết thúc, anh mới để đồng đội cáng đi bệnh viện.
Chiến sĩ thông tin Tống Trường Sơn bị thương nặng, vẫn băng qua lửa đạn, nối đường dây, đảm bảo chỉ huy thông suốt. Khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát, được cấp trên cho nghỉ phép về giải quyết việc gia đình, khi ra khỏi đơn vị, thấy máy bay địch vào, lập tức anh quay lại trận địa chỉ huy khẩu đội chiến đấu. Địch đánh vào trận địa, 2 lần bị thương, anh đều tự băng bó, tiếp tục chỉ huy khẩu đội đánh trả quyết liệt. Bị thương lần 3 thì anh hy sinh trong tư thế tay đang cầm cờ chỉ huy.
Trận này đại đội đã anh dũng chiến đấu, đánh trả quyết liệt, đẩy lùi nhiều đợt công kích của địch. Kết quả đơn vị bắn rơi một máy bay, đưa tổng số máy bay Mỹ bị quân dân TP Vinh bắn rơi 3 chiếc.Tháng 3/2015 Phan Đăng Cát được Đảng, nhà nước truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Trận đầu đánh thắng không quân Mỹ của quân dân TP Vinh ngày 5/8/1964 ghi vào lịch sự cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của nhân dân ta trong thời đại Hồ Chí Minh, một biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của trí thông minh và lòng dũng cảm.
Trần Xuân Kình - Hoàng Thước