(Baonghean) Có thể so sánh, bối cảnh ra đời của cuốn Tự chỉ trích cũng cấp bách như hoàn cảnh ra đời của Hội nghị Trung ương 4 lần này... Tại Hội nghị Trung ương Đảng tháng 3/1938, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã nêu vấn đề lập Mặt trận Dân chủ thống nhất Đông Dương (gọi tắt là Mặt trận Dân chủ), coi đó là nhiệm vụ trung tâm của Đảng trong giai đoạn mới nhằm "liên hiệp các tầng lớp nhân dân và các lực lượng cải cách dân chủ tiến bộ, không phân biệt giai cấp, đảng phái, tôn giáo, dân tộc... để chống phản động thuộc địa, chống phát xít, đòi tự do, cơm áo, hòa bình. Trung ương Đảng hoàn toàn tán thành chủ trương này và tích cực thực hiện, đưa phong trào đấu tranh của quần chúng tiến thêm một bước trong hai năm 1938-1939. Cũng hội nghị đó, đồng chí Nguyễn Văn Cừ được cử làm Tổng Bí thư của Đảng. Tác phẩm Tự chỉ trích nổi bật với vai trò là phê bình sâu sắc của Trung ương Đảng trong sự lãnh đạo của mình thời kỳ Mặt trận Dân chủ Đông Dương, có tác dụng to lớn thúc đẩy sự thống nhất tư tưởng trong toàn Đảng, chuẩn bị cho Hội nghị Trung ương lần thứ 6 tháng 11/1939, quyết định chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, bước vào giai đoạn đấu tranh quyết liệt những năm chuẩn bị Tổng khởi nghĩa Tháng Tám (1945).
Sợi chỉ đỏ của tác phẩm và được làm nổi bật là thái độ cầu thị phê bình, tự phê bình để Đảng ta thực sự trong sạch vững mạnh. Cuốn sách đề cập đến những phương châm, cách làm và lập trường của "tự chỉ trích", không sợ làm mất uy tín Đảng và sợ bị kẻ địch lợi dụng. Từ đó nêu sách lược, chiến lược sự chỉ đạo trong giai đoạn mới. Những năm tiến hành lập Mặt trận Dân chủ hãy còn ấu trĩ "tả" hoặc "hữu khuynh". Ngay cả trong phong cách lãnh đạo cũng không ít đảng viên mắc sai lầm, khuyết điểm.Tại thời điểm những năm 1936-1939, lực lượng và uy tín của Đảng hãy còn yếu và đang bị chính kẻ địch tìm mọi cách làm giảm uy tín.Vì vậy, mạnh dạn chỉ trích không dễ như hiện nay. Thời đó, không ít cán bộ, đảng viên e rằng khi tự chỉ trích công khai sẽ là "vạch áo cho người xem lưng", làm suy yếu Đảng. Giống như hiện nay cũng vậy, khi Trung ương ra Nghị quyết Trung ương 4 với phương châm tiến hành phê bình và tự phê bình "khách quan, không nể nang né tránh" và với "cách làm làm từ trên xuống dưới", "kết hợp xây và chống". Rồi tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân góp ý xây dựng Đảng... tất cả những điều đó khiến nhiều người lo ngại "mất uy tín cán bộ, dễ bị địch lợi dụng"! Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã quán triệt giải thích và hiện nay ta đang tiến hành, trên thực tế dư luận ủng hộ, uy tín của Đảng đang được tôn lên. Điều lạ là cách đây trên 70 năm, đồng chí Nguyễn Văn Cừ cũng đã thấy như vậy. Đồng chí viết trong cuốn sách: "Công khai, mạnh dạn, thành thực vạch những lỗi lầm của mình và tìm phương châm sửa chữa, chống những xu hướng hoạt đầu thỏa hiệp, như thế không làm yếu Đảng mà làm cho Đảng được thống nhất mạnh mẽ. Làm như thế, không sợ địch nhân lợi dụng, chửi rủa, vu cáo cho Đảng, không sợ "nối giáo cho giặc". Trái lại, nếu đóng cửa "bảo nhau", giữ cái vỏ thống nhất mà bên trong thì hổ lốn một cục đầy rẫy bọn hoạt đầu, đó mới chính là để cho quân thù chửi rủa, hơn nữa đó tỏ ra không phải là một đảng tiên phong cách mạng mà là một đảng hoạt đầu cải lương...". Về tính dân chủ trong phê bình, đồng chí Nguyễn Văn Cừ cũng nhấn mạnh: "Mỗi đảng viên có quyền tự do thảo luận, tự do chỉ trích, miễn là sự thảo luận luôn theo tinh thần bôn-sê-vich, không làm giảm uy tín của Đảng...".
Đồng chí Nguyễn Văn Cừ ngoài viết tác phẩm để đời là cuốn sách Tự chỉ trích nói trên còn tham gia viết nhiều chuyên đề, nghị quyết khác. Dùng cây bút, trang giấy mở ra mặt trận mới, góp phần về tuyên truyền lý luận cách mạng, đặng làm cho Đảng ta thật sự vững về chính trị và gương mẫu về đạo đức, tác phong, đủ sức lãnh đạo cách mạng nước ta tới đích cuối cùng !
Hoàng Chỉnh
