“Điểm trũng” về chất lượng ngoại ngữ
Nhiều năm nay, Nghệ An được biết đến là vùng đất học và luôn nằm trong tốp đầu cả nước về chất lượng giáo dục, đặc biệt là chất lượng giáo dục mũi nhọn. Tuy vậy, bên cạnh những thành tích thì công tác giáo dục của tỉnh vẫn còn những khó khăn, bất cập, đặc biệt là về chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong các nhà trường.
Đây cũng là môn học có sự chênh lệch khá lớn giữa các vùng miền khi mà tại kỳ thi cuối cấp như Kỳ thi tốt nghiệp THPT, kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10, điểm trung bình môn ngoại ngữ ở các trường tốp đầu luôn rất cao (trên 8 điểm) thì ở những trường xa trung tâm, vùng sâu vùng xa, điểm ngoại ngữ còn rất thấp.
Thực tế cũng cho thấy, trong những năm gần đây, dù đã có những nỗ lực nhưng chất lượng dạy và học ngoại ngữ tăng chậm với điểm trung bình một năm chỉ tăng 0,25.
Một trong những nguyên nhân chính bởi hiện nay trên địa bàn tỉnh nhiều trường có học sinh tiểu học chưa tổ chức dạy học ngoại ngữ. Tỷ lệ học sinh học chương trình ngoại ngữ hệ 10 năm còn thấp, nhất là cấp THPT. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học mới đáp ứng ở mức tối thiểu. Việc khai thác, sử dụng ở một số đơn vị còn chưa hiệu quả.
Bên cạnh đó, dù tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn về trình độ đào tạo là 100% nhưng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn về năng lực ngoại ngữ theo tiêu chuẩn quốc tế để triển khai chương trình ngoại ngữ mới còn chưa cao, thiếu giáo viên dạy ngoại ngữ khác ngoài tiếng Anh, dạy các chương trình tăng cường, tích hợp trong các trường phổ thông.
Hiện Nghệ An có hơn 100 trung tâm ngoại ngữ nhưng trong những năm qua chưa có sự gắn kết với các nhà trường. Công tác xã hội hóa, huy động các nguồn lực để tăng cường cơ sở vật chất, xây dựng môi trường dạy học ngoại ngữ trong nhà trường chưa hiệu quả; chưa thu hút được các giáo viên có trình độ và kinh nghiệm, đặc biệt là giáo viên bản ngữ tham gia giảng dạy các chương trình ngoại ngữ.
Tạo sự đột phá trong dạy và học ngoại ngữ ở các nhà trường
Những hạn chế trong việc dạy và học ngoại ngữ trong các nhà trường về lâu dài cũng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực tỉnh nhà, đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập với khu vực và thế giới.
Trước thực tế này, sau gần 7 tháng chuẩn bị, Sở Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu UBND tỉnh ban hành đề án 2445 về “Nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030” và chính thức bắt đầu triển khai từ năm học 2020 – 2021.
Sự ra đời của đề án là nỗ lực của ngành giáo dục nhằm đáp ứng sự mong mỏi của tầng lớp nhân dân và học sinh trong toàn tỉnh bởi mục tiêu chính của đề án nhằm tạo bước đột phá về chất lượng dạy và học ngoại ngữ cho các cấp học và trình độ đào tạo; xây dựng môi trường dạy học và sử dụng ngoại ngữ trên địa bàn; từng bước nâng cao năng lực sử dụng ngoại ngữ cho học sinh, sinh viên theo chuẩn quốc tế đối với các cấp học phổ thông và ngành đào tạo, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Việc triển khai đề án cũng là tiền đề Nghệ An chuẩn bị cho Chương trình phổ thông 2018 vì chương trình mới bắt buộc học sinh phải học ngoại ngữ từ năm lớp 3. Đặc biệt, đề án này đã mở ra cơ chế chính sách để nâng cao chất lượng ngoại ngữ, tạo cơ chế, môi trường thông thoáng cho các trung tâm phối hợp với các nhà trường để tổ chức dạy học ngoại ngữ.
Thông qua đó, chúng ta cũng kỳ vọng sẽ đem đến một luồng gió mới, thay đổi cách dạy, cách học trong trường phổ thông hướng đến việc đào tạo ngoại ngữ với đủ 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, có cam kết đầu ra theo chứng chỉ năng lực ngoại ngữ quốc tế sau khi tốt nghiệp từng cấp học (A1 đối với lớp 5, A2 đối với lớp 9, B1 đối với lớp 12).
Đây cũng là tiền đề thuận lợi, tạo điều kiện cho học sinh đi du học, hội nhập quốc tế, tăng cường cơ hội tìm kiếm việc làm trong khối Asean và khu vực. Hơn thế, còn là tiền đề, tạo cơ sở để tiến tới xây dựng trường phổ thông tiên tiến theo xu hướng hội nhập quốc tế.
Những tín hiệu tích cực
Ngay sau khi đề án được ban hành thì việc triển khai dạy và học ngoại ngữ trong năm học này đã có những chuyển biến tích cực. Đặc biệt, từ đề án của tỉnh, nhiều địa phương cũng đã xây dựng kế hoạch triển khai chương trình tiếng Anh tăng cường theo hướng chú trọng đổi mới hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá tạo điều kiện phát triển năng lực tư duy, kỹ năng thực hành, khả năng giao tiếp Tiếng Anh của giáo viên và học sinh.
Trong đó, huyện Đô Lương đã phối hợp với các trung tâm Anh ngữ trên địa bàn để triển khai chương trình Tiếng Anh tăng cường ở 7 trường THCS. Huyện Con Cuông, từ thí điểm ở một số trường mầm non và trường tiểu học ở vùng trung tâm năm nay chương trình tăng cường mở rộng ra nhiều trường tiểu học khác trong toàn huyện.
Riêng tại thành phố Vinh, nếu như trước đây, chỉ một số trường tiểu học và THCS triển khai chương trình Tiếng Anh tăng cường thì năm nay Phòng Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo một cách bài bản hơn.
Cụ thể, để nâng cao hiệu quả dạy và học, từ năm học này, thành phố chủ trương tuyển sinh các lớp tiếng Anh tăng cường, có kiểm tra đầu vào và có cam kết đầu ra với học sinh tham gia chương trình. Trong quá trình theo học, học sinh ngoài học theo chương trình phổ thông sẽ được tăng cường thêm các buổi học với các trung tâm ngoại ngữ do giáo viên nước ngoài trực tiếp giảng dạy.
Một tín hiệu vui là dù chỉ mới năm đầu triển khai nhưng số lượng phụ huynh và học sinh đăng ký rất đông, vượt quá chỉ tiêu đề ra. Đến nay, qua thống kê của Phòng Giáo dục và Đào tạo, toàn thành phố có 23 trường tiểu học và THCS triển khai chương trình tăng cường với 54 lớp và hơn 3000 học sinh tham gia. Việc xã hội hóa dạy Tiếng Anh trong nhà trường cũng là chủ trương của ngành giáo dục nhằm thực hiện đề án ngoại ngữ.
Để khuyến khích, ngành cũng đã ban hành các quy định, cơ chế để các cơ sở giáo dục tự chủ trong việc phối hợp với các trung tâm ngoại ngữ tổ chức các chương trình giáo dục tăng cường trong nhà trường theo hướng đảm bảo chất lượng, cam kết chuẩn đầu ra và sự tự nguyện của người học,phụ huynh. Từng bước hợp tác dạy học song song hai chương trình quốc tế và Việt Nam; chương trình tích hợp dạy ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh với các môn học khác theo chương trình quốc tế và Việt Nam cho học sinh có nhu cầu.
Để thực hiện đề án ngoại ngữ có hiệu quả, Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các cơ chế, chính sách để thúc đẩy việc dạy và học ngoại ngữ. Gần đây nhất là cơ chế tuyển thẳng vào Trường THPT chuyên Phan Bội Châu và Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng với những học sinh có chứng chỉ Tiếng Anh quốc tế.
Trong những năm tới, muốn nâng cao chất lượng ngoại ngữ, Sở cũng xác định đội ngũ giáo viên là yếu tố quyết định. Vì thế, từ năm học này ngành sẽ tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên dạy ngoại ngữ trong các nhà trường và trong các trung tâm để có kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao năng lực, trình độ, đáp ứng với yêu cầu đổi mới chương trình và nâng cao.
Qua đó, để giáo viên có thể tham gia giảng dạy trong các chương trình tăng cường, dạy học song song hai chương trình quốc tế và Việt Nam; chương trình tích hợp dạy ngoại ngữ với các môn học khác theo chương trình quốc tế và Việt Nam.
Đồng thời sẽ xây dựng các chương trình tăng cường, nâng cao, tích hợp song song; xây dựng môi trường dạy và học ngoại ngữ trong nhà trường và trong toàn xã hội nhằm tạo môi trường dạy, học, sử dụng ngoại ngữ cho học sinh; thúc đẩy môi trường học tập ngoại ngữ tập trung theo phương thức “Bình dân học vụ”. Ngoài ra, tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường trang thiết bị dạy và học ngoại ngữ cho các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh, ưu tiên các cơ sở ở các địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn.
Với nhiều mục tiêu quan trọng, đề án Ngoại ngữ 2445 về nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030 hi vọng sẽ góp phần quan trọng đưa chất lượng Tiếng Anh của học sinh, sinh viên xứ Nghệ có nhiều chuyển biến tích cực và mở ra nhiều cơ hội cho học sinh tỉnh nhà trong thời gian sắp tới.