Mỹ và Nga vừa đạt được thỏa thuận về thời gian và địa điểm tổ chức đàm phán về Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START) trong tháng này. Điều này đánh dấu sự nhượng bộ của chính quyền Mỹ sau nhiều lần từ chối lời kêu gọi của Nga gia hạn Hiệp ước.
Tuy nhiên, thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân lớn duy nhất còn lại giữa Nga và Mỹ chưa biết có thể được cứu vãn hay không khi Mỹ vẫn khăng khăng buộc Trung Quốc phải tham gia - một điều kiện chắc chắn Trung Quốc bác bỏ.
Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về kiểm soát vũ khí Marshall Billingslea cho biết, vòng đàm phán mới về kiểm soát vũ khí giữa hai bên sẽ được tổ chức tại Vienna (Áo) vào ngày 22/6 tới.
Sự kiện được giới phân tích đánh giá là bước tiến tích cực, cho thấy khả năng chính quyền của Tổng thống Donald Trump có thể đưa ra lập trường mềm dẻo hơn về vấn đề gia hạn Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START). Tuy nhiên, điều đáng lo ngại trong các cuộc đàm phán này là Mỹ vẫn không chịu từ bỏ lập trường yêu cầu Trung Quốc tham gia vào Hiệp ước. Thông báo trên trang Twitter, ông Billingslea vẫn khẳng định vẫn chờ đợi đại diện Trung Quốc tham dự cuộc họp tại Vienna.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần tuyên bố mong muốn xây dựng một thỏa thuận hạt nhân 3 bên mới giữa Nga, Trung Quốc và Mỹ vì theo quan điểm của Washington, Hiệp ước START-3 có một số thiếu sót và "lỗi thời". Tuy nhiên, Trung Quốc nhiều lần bác bỏ đề nghị này và trong tuyên bố mới nhất, nước này hôm qua cũng tái khẳng định lập trường không tham gia đàm phán kiểm soát vũ khí 3 bên với Mỹ và Nga. Trung Quốc trước đó cũng lên tiếng chỉ trích Mỹ rút khỏi các Hiệp ước kiểm soát vũ khí và đổ trách nhiệm cho các nước khác.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên khẳng định: “Mỹ là quốc gia đã thực hiện nhiều thử nghiệm vũ khí hạt nhân nhất. Chúng tôi kêu gọi Mỹ gánh vác trách nhiệm của mình, tuân thủ cam kết, bảo vệ các mục tiêu và mục đích cơ bản của Hiệp ước. Mỹ cần làm nhiều hơn nữa để bảo vệ các Hiệp ước giải trừ và không phổ biến vũ khí hạt nhân".
Nga mặc dù ủng hộ các cuộc đàm phán Hiệp ước START mới trên bao gồm cả Trung Quốc và nhiều quốc gia khác. Tuy nhiên, nước này hôm qua (9/6) tuyên bố không gia tăng sức ép với Trung Quốc tham gia vào đàm phán.
Theo Thứ trưởng Ngoại giao Nga Serge Ryabkov, Nga không có ý định sử dụng bất kỳ công cụ nào để thay đổi điều này vì đây là lựa chọn chủ quyền. Quan chức Nga cũng cho rằng, quả bóng đang trên sân của Mỹ và việc Mỹ khăng khăng yêu cầu sự tham gia của Trung Quốc vào các cuộc đàm phán có thể ảnh hưởng đến những nỗ lực cứu vãn Thỏa thuận hạt nhân này.
Thực tế, sự tham gia của Trung Quốc vào các cuộc đàm phán về một Hiệp ước START mới là điều không chỉ Nga mà nhiều chuyên gia kiểm soát vũ khí quốc tế ủng hộ. Nếu có sự tham gia của Trung Quốc, thỏa thuận song phương sẽ trở thành ba bên, mà theo nhiều chuyên gia, sẽ có tác động tích cực đến tình hình chính trị - quân sự thế giới. Tuy nhiên, với START mới hết hiệu lực vào tháng 2 tới, sẽ không đủ thời gian để đàm phán một Thỏa thuận mới bao gồm cả Trung Quốc. Vì vậy, có nhiều ý kiến ủng hộ tiếp tục gia hạn Hiệp ước hiện nay.
Hiểu rõ được thế khó trong việc thúc đẩy một Hiệp ước START mới bao gồm Trung Quốc, hiện có nhiều thông tin cho rằng Mỹ đang cân nhắc một chiến lược mới. Theo đó, Mỹ có thể chấp nhận gia hạn Hiệp ước này trong thời gian ngắn, có thể là 6 tháng, để Mỹ có thêm thời gian theo đuổi một Hiệp ước tham vọng hơn với sự tham gia của cả Trung Quốc và Nga ./.