Lao động xuất khẩu phải đóng BHXH bắt buộc: Còn nhiều băn khoăn

(Baonghean)- Chính phủ vừa ban hành Nghị định 115/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội bắt buộc, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2016. Trong đó, đối tượng áp dụng bao gồm cả người lao động Việt Nam đi xuất khẩu lao động ở nước ngoài. Thông tin này khiến nhiều lao động và cả các đơn vị tuyển dụng lao động xuất khẩu băn khoăn.

Nhiều băn khoăn

Anh Phan Bùi Quốc Thắng (Lê Mao, TP.Vinh) là người có thâm niên xuất khẩu lao động ở nhiều nước khu vực châu Á. Sau thời gian 4 năm 10 tháng lao động ở Hàn Quốc, hiện tại, anh đang trở về thăm gia đình và chờ ký hợp đồng gia hạn để tiếp tục sang làm việc ở nước bạn, theo quy định hợp tác song phương giữa Việt Nam – Hàn Quốc về xuất khẩu lao động. Trao đổi với anh Thắng về Nghị định 115/2015/NĐ-CP, anh cho biết, đã tìm hiểu về nghị định này qua Cổng thông tin điện tử của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội.

Đăng ký XKLĐ tại Trung tâm dịch vụ việc làm tỉnh.                 -Ảnh: Minh Quân

“Cá nhân tôi cảm thấy phấn khởi về các điều khoản được quy định trong Nghị định 115 về lao động xuất khẩu. Bởi điều lo lắng nhất của người đi xuất khẩu là sau khi hết hạn lao động, trở về quê hương thì tương lai rất bất định. Nghị định 115 quy định đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc giải quyết được lo lắng này, nếu tôi chấp hành đúng và đủ, thì sau khi đi xuất khẩu lao động về tôi vẫn có chế độ lương hưu như bao người khác” – anh Phan Bùi Quốc Thắng chia sẻ. Tuy nhiên, anh Thắng cũng bày tỏ băn khoăn rằng anh chưa hiểu rõ về mức đóng, thời gian đóng và cụ thể quyền lợi của lao động xuất khẩu khi tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là gì. “Tôi đọc báo và tham khảo thông tin nhiều nguồn nhưng vẫn còn mơ hồ chưa hiểu rõ. Rất mong ngành Bảo hiểm và ngành Lao động có hướng dẫn, tư vấn cụ thể cho những người lao động xuất khẩu như chúng tôi”. – anh Thắng bày tỏ.

Nhưng không phải lao động nào cũng phấn khởi như anh Thắng. Anh Lê Xuân Vinh (xã Nam Trung, Nam Đàn) đã hoàn tất thủ tục đi xuất khẩu lao động ở Đài Loan và đang chờ đợi sau kỳ nghỉ lễ Tết Bính Thân sẽ “bay” sang làm việc. Đây không phải là lần đầu tiên anh đi xuất khẩu lao động, mà vài năm về trước, anh đã có kinh nghiệm làm việc hơn 2 năm ở Đài Loan. Hơn 2 năm đó, trừ chi phí làm thủ tục ban đầu, anh mang về được số vốn khoảng 200 triệu đồng. Ngần ấy chỉ vừa đủ sửa sang căn nhà và mua sắm một số đồ gia dụng cơ bản phục vụ sinh hoạt hàng ngày chứ chưa đủ để đầu tư kinh doanh, sản xuất gì. Thế nên, sau khi trở về quê hương vài năm, nay anh quyết định đi tiếp.

Khi nghe về quy định người lao động xuất khẩu phải thực hiện bảo hiểm xã hội bắt buộc, anh Phan Xuân Vinh không khỏi lo lắng: “Thu nhập của người lao động ở Đài Loan không cao như đi Hàn Quốc, chỉ bằng khoảng 1/2 hoặc 2/3. Tôi làm việc ở Công ty điện tử Kính Bằng (Đài Bắc), lương tháng khoảng 19.900 Đài tệ, tương đương với 600 USD. Trừ các khoản chi phí sinh hoạt, thuế thu nhập cá nhân, bảo hiểm thân thể… tại công ty, tôi chỉ còn khoảng 2/3 thu nhập, nghĩa là khoảng 400 USD. Đó là chưa kể phải tiết kiệm tiền để trả nợ khoản chi phí đi ban đầu khoảng 5.000 USD; rồi những lúc ốm đau, rủi ro trên nước bạn không biết bấu víu, nhờ cậy ai, phải bỏ số tiền lớn để trang trải. Nay ở nhà còn “gánh” thêm khoản bảo hiểm xã hội bắt buộc nữa thì tôi cảm thấy quá sức”. 

Mặt khác, anh lo lắng rằng nếu đóng bảo hiểm xã hội ở Việt Nam, thì khi anh bị tai nạn, ốm đau ở nước bạn, bảo hiểm ở Việt Nam có chi trả được hay không? Anh Vinh cho rằng, nhiều người bạn cùng đi xuất khẩu lao động với anh cũng có suy nghĩ như vậy, vì thu nhập thấp, chỉ mong tích góp được chừng nào tốt chừng ấy mang về quê trả nợ, xây nhà,  không mong nghĩ xa xôi về lương hưu hay các chế độ bảo hiểm gì khác.

Người lao động được hưởng lợi

Ông Nguyễn Phi Long – Trưởng Phòng Việc làm, Trường Cao đẳng nghề Kinh tế kỹ thuật 1 Nghệ An – đơn vị tuyển dụng xuất khẩu lao động cho rằng: Về bản chất, bảo hiểm xã hội dành cho lao động xuất khẩu là tốt vì đảm bảo được lợi ích lâu dài cho người lao động. Tuy nhiên, lao động đi xuất khẩu các nước khác nhau thì thu nhập, quyền lợi, nghĩa vụ ở nước sở tại cũng khác nhau, dẫn đến điều kiện tham gia bảo hiểm cũng khác nhau. “Lao động đi xuất khẩu ở các nước thuộc khu vực Trung Đông, hoặc Đài Loan, Malaysia, Hàn Quốc… đều được doanh nghiệp sử dụng lao động đóng bảo hiểm. Số tiền đóng doanh nghiệp và người lao động cùng chi trả. Còn ở một số nước như Nhật Bản chẳng hạn, doanh nghiệp sử dụng lao động không có nghĩa vụ phải thực hiện đóng bảo hiểm cho người lao động nước ngoài. Từ sự khác biệt này dẫn đến nhu cầu, mong muốn, định hướng tương lai của người lao động cũng khác nhau, nên việc này theo tôi không nên bắt buộc, mà chỉ nên là bảo hiểm xã hội tự nguyện thì phù hợp với thực tế hơn”. 

Cũng đồng quan điểm với ông Nguyễn Phi Long, nhiều doanh nghiệp tư vấn, xuất khẩu lao động khác cho rằng, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với lao động xuất khẩu là rất khó. Và hiện tại, thu bao nhiêu, thu như thế nào, doanh nghiệp tuyển dụng có phải làm nhiệm vụ thu tính vào chi phí đưa người đi xuất khẩu lao động hay không thì chưa có thông tư hướng dẫn khiến cả lao động lẫn doanh nghiệp đều đang rất mơ hồ. Mặt khác, doanh nghiệp cũng chưa rõ là người lao động sẽ được hưởng quyền lợi gì khi tham gia bảo hiểm xã hội nên khó có thể giải thích cho người lao động hiểu. Do đó, một số doanh nghiệp chia sẻ, dù Nghị định 115 đã có hiệu lực thi hành, nhưng trong quá trình tư vấn, họ vẫn ngần ngại chưa nêu và giải thích cho người lao động về quy định bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Trao đổi về nội dung lao động xuất khẩu phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bà Trần Thị Hà – Trưởng phòng Quản lý thu, Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An cho biết, đây là chính sách ưu việt, đảm bảo an sinh xã hội và đúng với lộ trình mở rộng đối tượng tham gia BHXH. Tuy nhiên, vì là quy định mới nên việc tuyên truyền, phổ biến cho người lao động và các doanh nghiệp chưa được triển khai thấu đáo. Về quy định này, bà Trần Thị Hà khẳng định, người lao động không nên lo lắng về việc sau khi hết hạn lao động, trở về quê hương, bảo hiểm xã hội sẽ bị “đứt gánh giữa đường”. Bởi khi trở về nước, người lao động có thể tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện với mức lựa chọn phù hợp với khả năng để khi hết tuổi lao động có đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí. Hoặc, nếu về nước người lao động không muốn và không có khả năng đóng tiếp BHXH tự nguyện thì họ có thể nhận BHXH một lần. Như vậy, để nghị định đi vào thực tế với sự đồng thuận cao, cần có sự phối hợp giữa ngành Bảo hiểm và ngành Lao động - Thương binh & Xã hội để đẩy mạnh tuyên truyền, làm rõ quyền lợi của người xuất khẩu lao động khi tham gia bảo hiểm xã hội. 

Phương Chi