Theo báo cáo của huyện Kỳ Sơn, trên địa bàn hiện có 3 dự án thủy điện đã đi vào hoạt động; 3 dự án đang xây dựng; 3 dự án đang trong quá trình khảo sát và 1 dự án xin đưa vào quy hoạch.
Khẳng định lợi ích từ thủy điện mang lại, đó là bổ sung điện năng hòa vào điện lưới quốc gia và nộp ngân sách cho Nhà nước, Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn Nguyễn Thanh Hoàng cũng nêu lên nhiều tồn tại, hạn chế và hệ lụy từ các thủy điện.
Nêu thực tiễn của 3 dự án đã phát điện trên dòng sông Nậm Mộ thuộc xã Tà Cạ, ông Nguyễn Thanh Hoàng cho rằng, từ khi ngăn dòng phục vụ sản xuất điện, dòng sông này vào mùa hè thì khô kiệt, không có nước; mùa mưa thì nguy cơ sạt lở cao. Đặc biệt khi dự án thủy điện tiến hành xả đáy, dòng bùn nước kéo dài khoảng 30km, điều này không một loài thủy sinh nào tồn tại được.
Mỗi năm bình quân các dự án xả đáy 2 - 3 lần và khi xả đáy các chủ đầu tư thường không thông báo kịp thời nên ảnh hưởng đến đời sống của người dân, thậm chí đe dọa đến tính mạng, tài sản của người dân mưu sinh vùng hạ lưu sông.
Ngoài những vấn đề nêu trên, Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn Nguyễn Thanh Hoàng cũng phản ánh, diện tích lúa nước toàn huyện ít, chỉ hơn 300 ha, việc triển khai các dự án thủy điện đang thu hẹp thêm diện tích này. Ví dụ như Dự án thủy điện Ca Nan đang triển khai làm biến mất hơn 9 ha diện tích lúa nước, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân.
Mặt khác, có một số dự án, số hộ dân di dời lớn, trong khi đó diện tích đất bằng để tái định cư rất khó khăn. Như Dự án thủy điện Mỹ Lý có 400 hộ phải di dời. Một số dự án thủy điện treo cũng gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân khi các chính sách như: 135, 160, kiên cố hóa trường lớp không thực hiện được trong 3, 4 năm nay.
Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn Nguyễn Thanh Hoàng kiến nghị, cần xem xét dự án nào phải di dời nhiều hộ dân và không cải thiện sinh kế của người dân thì không nên tiếp tục triển khai.
Trên cơ sở khảo sát thực tế hoạt động của 2 dự án thủy điện Nậm Cắn 2 và Nậm Mô, nghe các thành viên đoàn giám sát đặt ra những vấn đề liên quan đến công tác quản lý, kiểm tra, giám sát các dự án thủy điện, tại cuộc làm việc, Trưởng ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Lê Hồng Vinh đã nêu lên những hạn chế từ hoạt động của các dự án thủy điện.
Trong đó có các vấn đề liên quan đến việc chấp hành báo cáo tác động môi trường đã được phê duyệt; việc thực hiện trồng rừng thay thế các diện tích rừng bị mất khi triển khai dự án; việc thực hiện các cam kết của chủ đầu tư với chính quyền địa phương và người dân; công tác quản lý, sử dụng, bàn giao, cho thuê đất và thực hiện các nghĩa vụ tài chính về đất…
Từ những tồn tại nên trên, Trưởng đoàn giám sát Lê Hồng Vinh cho rằng, chính quyền huyện, xã chưa làm hết trách nhiệm trong công tác quản lý nhà nước cũng như kiểm tra, giám sát và kiến nghị xử lý các sai phạm, bất cập trong quá trình vận hành các dự án thủy điện trên địa bàn.
Trưởng đoàn giám sát nhấn mạnh, việc người dân sử dụng kích điện hay sử dụng mìn để khai thác thủy sản đã có chế tài xử lý, còn các dự án thủy điện xả đáy làm hủy diệt nguồn thủy sinh kéo dài 30 km trên sông thì chưa được quan tâm xử lý trách nhiệm.
Về phía chủ đầu tư chưa làm đúng các cam kết và thực hiện đầy đủ các quy trình trong vận hành dự án, nhất là vấn đề đảm bảo môi trường, chưa quan tâm thực hiện tốt công tác an sinh xã hội… Đây còn là trách nhiệm của các sở, ngành cấp tỉnh ngay trong việc khảo sát, lập quy hoạch, phối hợp triển khai…
Trên cơ sở những vấn đề đặt ra, Trưởng đoàn giám sát Lê Hồng Vinh cũng khẳng định, đoàn sẽ thu thập và nghiên cứu để đề xuất và đưa ra các giải pháp nhằm quản lý hiệu quả hơn công tác quy hoạch và thực hiện các dự án thủy điện trên địa bàn tỉnh.