Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu đã được Nghị quyết 28 của Trung ương đặt vấn đề rất rõ. Mục đích của việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là phải tính đến yếu tố tăng trưởng, việc làm, đảm bảo sự bền vững và căn cứ rất nhiều các mục tiêu khác như đảm bảo sự bền vững của quỹ BHXH về lâu dài, rồi vấn đề già hóa dân số, giảm dần khoảng cách về giới… Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phải có một tầm nhìn dài nhưng phải hành động mau lẹ để tiến tới thích ứng được già hóa dân số vào năm 2035.
Một cách tổng thể, thứ nhất, chúng ta khẳng định Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng nhưng thực chất thời điểm này, dân số Việt Nam bắt đầu chuyển sang từ “đang già” sang “già” vào năm 2014. Cụ thể, nếu như năm 2000 một năm bình quân số người bước vào độ tuổi lao động là 1,2 triệu thì đến bây giờ lực lượng lao động này đã giảm xuống còn 400 nghìn người/ năm. Tỷ lệ người bước vào độ tuổi lao động ngày càng giảm cho thấy cho thấy dân số đã già hóa và Việt Nam cũng là quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất hiện nay.
Thứ hai, nếu nói về độ tuổi lao động thì tuổi nghỉ hưu của chúng ta là nam 60, nữ 55 như hiện nay đã được quy định từ những năm 1961, tức là hơn 60 năm nay rồi. Ở thời điểm quy định tuổi nghỉ hưu này, khi đó bình quân tuổi thọ của người Việt Nam mới trên 45 tuổi, mà đến nay bình quân tuổi thọ của người Việt Nam đã là 76,6 tuổi. Việt Nam cũng là một trong những nước có tuổi thọ cao ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương.
Thứ 3, nhìn vào vấn đề đảm bảo sự ổn định của Quỹ BHXH, có thể thấy, hiện nay thời gian đóng BHXH của nam và nữ nhìn chung là thấp, chúng ta đóng bình quân là hơn 20 năm nhưng lại hưởng rất cao. Thông thường các nước khác, mức hưởng là 30% - 45%, nhưng Việt Nam mức hưởng cao nhất là 75%, bình quân là 70%. Qua tính toán cho thấy, nếu như một người bình quân đóng BHXH trong 28 năm thì chỉ đủ để chính mình hưởng trong 10 năm, còn lại 9 năm rưỡi là lấy đóng góp của thế hệ sau chia sẻ cho thế hệ hiện tại. Do đó, để đảm bảo cân bằng, ổn định của Quỹ BHXH thì điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là cần thiết.
Tóm lại, việc tăng tuổi nghỉ hưu là nằm trong tổng thể rất nhiều phương án và giải quyết song song với nhiều luật khác, nhiều chính sách khác, ví dụ như điều chỉnh cả về bảo hiểm, điều chỉnh về việc làm, thị trường lao động, chứ không phải chỉ có Bộ luật Lao động.
Người lao động có quyền nghỉ hưu sớm
“Tôi cũng rất mong báo chí sẽ tuyên truyền rộng để người lao động hiểu đây là phương án điều chỉnh dần, điều chỉnh theo lộ trình chậm, nếu theo phương án 1 như Chính phủ trình thì đến năm 2028 nam giới mới nghỉ hưu ở độ tuổi 62, đến năm 2035 thì nữ giới mới nghỉ hưu ở độ tuổi 60. Và tuổi nghỉ hưu này là trong điều kiện lao động bình thường, sức khỏe bình thường” - Bộ trưởng bày tỏ.
Về quyền nghỉ hưu trước tuổi của người lao động, Bộ trưởng khẳng định, “người lao động trong các trường hợp: Suy giảm sức khỏe, lao động nặng nhọc, độc hại thì có quyền được nghỉ hưu sớm hơn 5 tuổi”.
Ông cho biết, hiện chúng tôi đang thiết kế chính sách, thậm chí là có thể có những người nghỉ ở độ tuổi 50. Chẳng hạn một người đã lao động nặng nhọc rồi, lại bị suy giảm sức khỏe nữa thì sẽ phải nghỉ sớm hơn nữa. Chính sách được thiết kế theo hướng là “quyền nghỉ hưu”, tức là người lao động có quyền nghỉ hưu sớm hơn, họ có thể nghỉ hưu khi đã đủ thời gian đóng BHXH hoặc nếu chưa đủ tuổi vẫn có thể nghỉ để chờ hưu và hưởng chính sách theo quy định hiện hành.
Như vậy, chúng ta không “bắt cứng” người lao động cứ phải đủ tuổi, đủ năm đóng BHXH thì mới được nghỉ hưu. Vấn đề này, đối với công nhân, chúng tôi đặc biệt quan tâm - Bộ trưởng khẳng định và cho biết, Chính phủ cũng sẽ rà soát lại toàn bộ những ngành nghề, những lĩnh vực, những công việc nặng nhọc, độc hại để ban hành kèm theo Bộ Luật Lao động, khi ban hành luật là sẽ có danh sách ngay.
Ông ví dụ, ngay hôm nay, riêng về lĩnh vực than, hầm lò chúng ta có 24 lĩnh vực có thể nghỉ hưu sớm hơn đã được quy định. Còn với những đối tượng, những lực lượng lao động có trình độ cao, những ngành nghề đặc biệt như: tòa án, kiểm sát hay các giáo sư, phó giáo sư, những nhà khoa học giỏi thì chúng ta phải khuyến khích họ làm suốt đời để khi nào họ còn có thể cống hiến cho đất nước thì cống hiến.
Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, trong vấn đề này, chúng ta cần phải phân biệt tuổi nghề với tuổi hưu. Ông lý giải: Tuổi hưu là những quy định để anh đủ điều kiện để hưởng chính sách của nhà nước, để hưởng BHXH. Còn tuổi nghề thì khác, có nghề làm trong thời gian ngắn, có nghề làm dài. Chẳng hạn những nghề như: Xiếc hay bóng đá, bóng chuyền thì người ta chỉ làm được trong thời gian rất ngắn, sau đó anh được đào tạo để chuyển công việc khác, như vậy, tuổi nghề gắn với tính chất công việc. Cũng có những người khi thôi làm quản lý rồi vẫn tiếp tục làm nghề, chẳng hạn như nghề luật sư thì họ có thể làm suốt đời.
Do đó, “chúng ta hiểu một cách đầy đủ về sự cần thiết của việc tăng tuổi nghỉ hưu. Đến lúc này không thể không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Hãy nhìn sang các nước khác, nếu như đến năm 2035, chúng ta không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thì Việt Nam sẽ rơi vào tình trạng già hóa dân số như Nhật Bản và nhiều quốc gia khác hiện nay”.
Không có chuyện người già "tranh" chỗ của người trẻ
Trả lời câu hỏi “tăng tuổi nghỉ hưu liệu có ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của người trẻ không?” Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, khi điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thì việc số một là phải đảm bảo tăng trưởng kinh tế, thứ hai là ổn định và đảm bảo công ăn việc làm cho giới trẻ.
Theo Bộ trưởng, việc Chính phủ tính toán phương án 1 là đã cân đối được vừa đảm bảo công việc hiện tại cho giới trẻ và tính được cả cho người già. Ông dẫn chứng: Thống kê cho thấy, hiện 46% người lao động sau tuổi nghỉ hưu vẫn đang đi làm việc tiếp. Bên cạnh đó, lực lượng lao động của chúng ta vào lúc này không phải dồi dào nữa. Nếu các bạn về nông thôn sẽ thấy hiện ở nhiều vùng nông thôn chỉ còn người già và phụ nữ, không còn số thanh niên trẻ ở nông thôn nữa. Chúng ta phải nhìn vào thực tế là Việt Nam bây giờ không phải là đỉnh cao của dân số vàng mà đang chuyển sang giai đoạn già hóa dân số.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh: Không có chuyện tăng tuổi nghỉ hưu là người già tranh chấp chỗ của người trẻ, quan chức giữ ghế để làm việc. Đây chính là chúng ta tính cho tương lai, cho thế hệ sau. Nếu không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu có nghĩa là chúng ta đang chuyển gánh nặng cho thế hệ sau.