Khi làng có “luật”
Về phường Quỳnh Thiện (thị xã Hoàng Mai), nói về việc đưa chính sách dân số vào hương ước, quy ước, rất nhiều người dân trong khối bày tỏ sự đồng tình. Theo quy ước ở đây, nếu vi phạm chính sách dân số thì các gia đình sẽ không được xét công nhận gia đình văn hóa. Còn ở khối nào có người dân vi phạm thì không được công nhận là khối văn hóa.
Theo lãnh đạo phường này, năm 2018, việc thực hiện quy ước, hương ước được triển khai rất nghiêm túc và có 31 hộ dân bị cắt danh hiệu gia đình văn hóa, trong đó có cả gia đình cán bộ, đảng viên, giáo viên.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hiện nay việc thực hiện hương ước, quy ước ở cơ sở cũng có những khó khăn bất cập, đặc biệt là trong thời điểm hiện nay.
Xã ven biển Diễn Bích nhiều năm nay luôn là một trong những điểm “nóng” của huyện Diễn Châu về gia tăng nhanh tỷ lệ sinh con thứ 3. Những năm trước, việc xử lý các gia đình vi phạm chính sách dân số trên địa bàn được thực hiện theo Quyết định số 43/2015/QĐ-UBND ngày 21/8/2015 của UBND tỉnh và được đánh giá là khá nghiêm. Tuy nhiên, kể từ tháng 2/2018, sau khi Quyết định 11/2018/QĐ-UBND được ban hành, việc triển khai công tác dân số trên địa bàn xã gặp nhiều khó khăn.
Để thực hiện Quyết định 11, xã cũng chỉ đạo các thôn xóm bổ sung nội dung về xử lý vi phạm chính sách dân số vào hương ước, quy ước của các đơn vị. Thế nhưng, sau hơn một năm thực hiện, hiệu quả mang lại chưa đáng là bao. Nói về điều này, ông Nguyễn Viết Mãn, Chủ tịch UBND xã cho biết: “Tỷ lệ sinh con thứ 3 ở xã Diễn Bích khoảng 30% và chưa có dấu hiệu giảm. Hiện, trong hương ước, quy ước của các xóm đều quy định nếu vi phạm thì các hộ dân sẽ tự nguyện đóng góp vào quỹ dân số. Thế nhưng, dù có quy định khá cụ thể nhưng hai năm trở lại đây chưa có trường hợp nào tuân thủ”.
Khó giảm tỷ lệ sinh con thứ 3
6 tháng đầu năm 2019, toàn tỉnh có 5.208 trẻ sinh con thứ 3 trở lên, tăng 19 trẻ so với cùng kỳ và chiếm tỷ lệ 22,8% tổng số trẻ sinh ra trong toàn tỉnh. Việc trẻ thứ 3 gia tăng cũng không nằm ngoài dự đoán khi hai năm trở lại đây các chế tài xử lý về sinh con thứ 3 có nhiều thay đổi và chưa có chế tài đủ mạnh để răn đe.
Trong khi đó, việc thực hiện theo hương ước, quy ước đang gặp nhiều khó khăn và chủ yếu là trên tinh thần tự nguyện. Như ở huyện Hưng Nguyên, liên tục 25 năm liền xóm 2 xã Hưng Tân không có người sinh con thứ 3, nhưng, năm nay kỷ lục này đã bị phá vỡ.
Ông Nguyễn Kim Bảng – Giám đốc Trung tâm Dân số - KHHGĐ huyện Hưng Nguyên cũng thừa nhận: “Trước đây, thôn, xóm, đơn vị làm tốt chính sách dân số có khen, có phê bình rõ ràng. Nhưng nay các quy định này đều đã bị “cắt” nên người dân không có động lực để phấn đấu, giữ gìn. Điều này cũng gây khó khăn trong việc thực hiện hương ước, quy ước ở các đơn vị vì không có căn cứ cụ thể để xây dựng các quy định... Thực tế, trong 6 tháng đầu năm, tỷ lệ sinh con thứ 3 của Hưng Nguyên tăng 6% so với cùng kỳ và cao hơn mức bình quân chung của tỉnh với tỷ lệ 26%”.
Trong thời gian tới, công tác Dân số - KHHGĐ của Nghệ An dự báo còn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong thời điểm các thôn, xóm đang tiếp tục sáp nhập và việc thực hiện hương ước, quy ước có thể bị gián đoạn. Hiện, tỉnh cũng đang chỉ đạo để các ngành liên quan nghiên cứu bộ “khung” nhằm xây dựng các quy định về hương ước, quy ước trong giai đoạn mới. Nhưng, dù với hình thức nào, chỉ khi phản ánh đúng tâm tư, phản ánh đúng thực tế ở cơ sở và bám sát các chủ trương, chính sách thì khi đó hương ước, quy ước mới thực sự hiệu quả và thuận lợi khi đi vào cuộc sống.