Hiệu ứng tích cực từ cây khoai tây tại Diễn Châu
Cũng theo ông Tân, xóm 11 của ông mới làm nên đang chờ nhưng ở xóm Hùng Nghĩa làm mạnh hơn. Cả xóm có hàng trăm hộ làm và diện tích đã lên tới hàng chục ha.
Quả thật, qua quan sát, chúng tôi nhận thấy, cùng với cây lạc thì khoai tây đã trở thành cây vụ đông chủ lực của người dân nơi đây. Sở dĩ khoai tây vụ đông được nông dân ưa chuộng vì đầu ra khá tốt, sản phẩm làm ra được Công ty Orion bao tiêu sản phẩm. Sau khi mua xong, một phần dùng để làm giống, số còn lại dùng để sản xuất bánh snack.
Ngoài xã Diễn Hùng, trước đó, từ năm 2019, thông qua kết nối của Sở Khoa học & Công nghệ tỉnh, một doanh nghiệp cũng đã cung cấp giống và bao tiêu sản phẩm nên cây khoai tây đã được đưa vào trồng ở xã Diễn Phong và nhân rộng rất nhanh.
Chỉ sau 2 năm, diện tích đã lên 100 ha và vụ vừa rồi năng suất đạt bình quân 2,4 tấn/ha. Với giá bán hiện nay là 6.000 - 7.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, mỗi sào khoai tây vụ đông cho lãi ròng 4 triệu đồng.
Thành quả trên là sản phẩm của sự hợp tác liên kết giữa 3 nhà giữa nhà nông dân, Nhà nước và nhà doanh nghiệp tại Diễn Châu. Sau khi mô hình doanh nghiệp hỗ trợ giống và bao tiêu sản phẩm khoai tây thành công, huyện đề xuất với Sở Nông nghiệp & PTNT bổ sung chính sách hỗ trợ giống khoai tây. Khoai tây trồng tại Diễn Châu có 2 loại là khoai tây trắng và khoai tây vàng, nông dân trồng loại nào đều được các đơn vị bao tiêu thu mua hết.
Khoai tây là cây vụ đông ngắn ngày và đầu ra ổn định nhất, phù hợp với vụ đông các tỉnh có khí hậu lạnh như Nghệ An, ít bị chuột phá hoại. Tiềm năng phát triển khoai tây tại Nghệ An lớn nhưng vì nhiều lý do, trong đó lý do lớn nhất là giống đắt nên không thể nhân rộng được. Thời điểm cao nhất tỉnh có trên 1.000 và nay chỉ trên dưới 500 ha. Thời gian gần đây, nhờ có sự vào cuộc, liên kết của một số doanh nghiệp nên cây khoai tây mới được du nhập trở lại và mở rộng ra tại Diễn Châu.
Đến những trăn trở về đầu ra và giá giống?
Tìm hiểu thêm chúng tôi được biết, khoai tây, nhất là khoai tây vàng là cây trồng xứ ôn đới đã được làm vụ đông ở tỉnh ta khá sớm. Ưu điểm khoai tây là không phải lo về đầu ra và sản phẩm thu hoạch có thể bảo quản đơn giản. Thành phẩm khoai tây có thể dùng cho nhiều mục đích, dùng làm thực phẩm hằng ngày hoặc phục vụ cho các doanh nghiệp chế biến làm các loại bánh, mỳ tôm. Chính vì vậy đầu ra luôn được các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm.
Chính vì thế, những năm trước đây bà con một số huyện như Nam Đàn, Quỳnh Lưu hay Nghĩa Đàn đã trồng và có thời điểm diện tích lên tới hàng ngàn ha. Thế nhưng, khi quy mô sản xuất khá lớn, sản lượng nhiều thì đầu ra bế tắc, giá bán thấp. Nghịch lý ở chỗ, giá thành phẩm thì rẻ nhưng giống khá đắt nên bà con chưa mặn mà để mở rộng diện tích. Ông Phan Duy Hải - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV cho biết thêm: Trước đây, người dân vùng Nam Đàn, Hưng Nguyên, Tân Kỳ, Nghĩa Đàn... khá hào hứng nhưng sau vài năm xuống giống bị mưa lụt, gây thiệt hại nên không nhân rộng nữa.
Trong khi giống khoai tây khá đắt nhưng chính sách hỗ trợ của tỉnh gần như mới chỉ ở mức động viên. Đơn cử, từ nguồn hỗ trợ 2,5 tỷ đồng mua giống vụ đông năm 2021 của tỉnh; huyện Diễn Châu được phân bổ 267,7 triệu đồng, ưu tiên dồn kinh phí trên hỗ trợ cây khoai tây. Tuy vậy, với 160 ha khoai tây, người dân chỉ được hỗ trợ chưa đến 2 triệu/sào trong khi tối thiểu phải là 5 triệu/sào.
Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến rạn nứt trong liên kết “3 nhà” sản xuất - bao tiêu khoai tây niên vụ 2019 tại Diễn Châu. Lý do là thấy giá giống khoai tây đắt nên một số nông dân đã “tỉa bớt” củ trong luống để bán hoặc giữ làm giống khiến sản lượng thu hoạch giảm so với tính toán khiến doanh nghiệp lâm vào thế khó.
Mặt khác, theo các nông dân, trồng khoai tây yêu cầu làm đất trồng khá kỹ, cây khoai tây mẫn cảm với điều kiện thời tiết như khô hạn hoặc sương muối nên phải thường xuyên tưới nước để giảm hiện tượng lụn thân và cháy lá ảnh hưởng đến củ. Quá trình mở rộng và chăm sóc khoai tây, bà con cần đặc biệt lưu ý đến điều này.
Từ thực tế triển khai khoai vụ đông trên đất màu,huyện Diễn Châu kiến nghị tỉnh cần ưu tiên kêu gọi thu hút dự án đầu tư nhà máy chế biến khoai nói chung và khoai tây cho bà con; đồng thời có kế hoạch phát triển vùng nguyên liệu đủ lớn cho nhà máy; từng bước chủ động nghiên cứu để sản xuất khoai tây giống nhằm giảm giá cho bà con. Trên cơ sở đánh giá tiềm năng khoai tây vụ đông trên vùng đất màu, tỉnh cần xem xét có chính sách cách nâng mức hỗ trợ; địa phương nào trồng nhiều theo quy hoạch thì tăng mức hỗ trợ lên.
Mặt khác, sớm có định hướng khuyến cáo bà con nông dân, nên vừa làm vừa rút kinh nghiệm, sản xuất cây nào phải an toàn và ăn chắc; chỉ mở rộng diện tích trồng khoai tây theo kế hoạch và hợp đồng liên kết đảm bảo đầu ra. Giữ vững cơ cấu các cây trồng vụ đông khác như khoai lang, lạc, ngô, rau màu để không lặp lại tình trạng “được mùa rớt giá” hoặc khi thuận lợi thì đổ xô vào trồng, phá vỡ quỹ hoạch nhưng khi ế ẩm, giá không được thì sẵn sàng chặt bỏ./.