Tiến sĩ Hoàng Mạnh Hùng, nguyên Viện phó Viện Khoa học Hình sự Bộ Công an, đề nghị lập đội đặc nhiệm điều tra nguyên nhân các vụ cháy xe. Ông cho rằng chất lượng nhiêu liệu là nghi can số một.
- Hiện có nhiều giả thiết đưa ra về nguyên nhân cháy như chập điện, tắc đường, xăng trong bình cạn... Là người đã có nhiều năm tìm hiểu các vụ án cháy xe, ông đánh giá thế nào?
- Các tình huống trên đều có thể xảy ra. Về phương diện hình sự, chúng tôi nghiêng về khả năng xăng, dầu bị pha thêm methanol hoặc acetone để tăng lợi nhuận là nguyên nhân gây cháy.
Methanol là hóa chất phản ứng mạnh, rất dễ cháy và hòa tan tốt trong xăng. Trong khi đó, các nguyên liệu cấu thành vỏ xe và hệ thống dẫn nhiên liệu có cả nhựa, cao su, đồng, nhôm. Việc rò rỉ do ống nhiên liệu, gioăng cao su nhiên liệu như đồng, kẽm, nhôm có thể xảy ra, do chúng bị ăn mòn khi nồng độ metanol đạt 15% trở lên.
Khi nhiên liệu đã có chỗ để phát tán ra, gặp nguồn nhiệt cao của động cơ tỏa ra, hoặc chỉ cần một cú va chạm hay có tia điện sẽ xảy ra nổ, cháy.
Ngoài ra, methanol có tính axit yếu tác dụng với ocxitnhom, theo quá trình phản ứng sẽ sinh ra khí hydro. Khí hydro nhẹ tự giải phóng ra ngoài qua các khe hở chất dẻo. Khi xe dừng, nồng độ hydro trong không khí từ 4% đến 76%, nằm trong phạm vi nồng độ gây tự cháy của hydro. Chúng tôi trước đây làm ở Viện Khoa học Hình sự đã tìm ra nhiều vụ cháy do hydro gây ra.
Đối với máy móc người ta thường nghĩ nhiều đến nhiên liệu. Về giả thiết gây cháy do những khuyết tật về máy, chuyện bảo dưỡng hoặc gioăng hỏng, hay dính ống xả, chập điện chúng tôi xếp sau.
- Nhưng kết quả kiểm tra một số mẫu xăng, dầu trên toàn quốc của Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng mới công bố cho thấy, hầu hết các mẫu xăng kiểm tra đều đạt chất lượng, ông thấy sao?
- Kết quả đó khiến tôi rất buồn và thất vọng. Tôi cho rằng, cần xem lại cách lấy mẫu, thời điểm lấy mẫu, cách tiến hành kiểm nghiệm. Nếu lấy 1- 2 lít xăng ở mỗi địa điểm rồi kiểm tra thông thường thì không ổn.
Trước đó, cũng chính cơ quan chức năng thông báo, đại đa số mẫu xăng ở khu vực phía Nam không đạt tiêu chuẩn về chỉ số octan. Vấn đề là để qua mặt cơ quan kiểm tra, làm tăng chỉ số octan, gian lận về chất lượng, người ta chỉ cần pha thêm một lượng acetone là được. Còn để tăng lợi nhuận, người ta có thể pha methanol, bởi nó có giá thành rẻ. Trước đó, tại Hà Nội cũng đã phát hiện một địa điểm bán xăng có hàm lượng methanol lên đến 15,3% thể tích. Đây là tỷ lệ quá cao và có thể là tác nhân quan trọng dẫn đến cháy nổ.
- Nếu do nhiên liệu thì khi xe cháy sẽ bùng lên lửa rất to, còn thực tế, nhiều vụ cháy diễn ra từ từ rồi mới lan dần?
- Cháy, nổ là quá trình liên tiếp của nhau, trong điều kiện nào chỉ có cháy, trong điều kiện nào chỉ có nổ. Do đó, xe đang cháy ở môi trường hở (tức đi trên đường) thì hầu như không nổ. Khác với vụ án ở Bắc Ninh, do xe bị đặt thuốc nổ nên nổ trước rồi mới cháy.
- Ông nghĩ sao về khả năng hợp kim làm vỏ máy xe hiện nay đã bị pha trộn rất nhiều để tiết kiệm giá thành?
- Đúng là thành phần hợp kim quyết định nhiều đến cơ chế tỏa nhiệt và ảnh hưởng đến việc hệ thống dẫn nhiên liệu có bị hở hay không. Nhưng nó ảnh hưởng thế nào, thời gian nào, trong bao lâu hay gặp nhiên liệu gì sẽ hao mòn nhanh… thì cần phải có thêm nghiên cứu tổng hợp và thận trọng.
Liên tiếp xảy ra các vụ cháy xe cơ giới trong thời gian gần đây, các bên cần vào cuộc và tìm nguyên nhân càng sớm càng tốt. Chúng ta để chậm ngày nào, dân chúng hoang mang ngày đó.
- Theo ông cần phải làm gì để có hướng tìm ra thủ phạm gây ra hàng loạt vụ cháy nổ xe?
- Việc tìm ra nguyên nhân cháy, nổ rất khó khăn và cần sự hợp tác của nhiều cơ quan chuyên môn.
Trong một vụ án, có nơi điều tra này điều tra ra được kết quả, nhưng nơi khác lại không. Vấn đề kiểm tra chất lượng xăng, dầu cũng vậy, cần có sự tham gia của nhiều thành phần chuyên môn mới đủ tầm để đưa ra kết quả chính xác nhất.
Vì thế, tôi đã đề xuất Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội thành lập Ban chỉ huy đặc nhiệm khoa học để tìm hiểu về những hiện tượng nóng trong xã hội, trong đó có hiện tượng cháy xe. Đội đặc nhiệm này có quyền yêu cầu tất cả các điểm bán xăng cung cấp mẫu, nếu có vi phạm sẽ bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Các thiết bị tiết kiệm xăng cũng phải được đăng ký cấp phép, những sản phẩm không rõ nguồn gốc phải bị tịch thu. Kèm theo đó, mỗi chiếc xe cháy đều phải được lập hồ sơ ghi rõ ngày mua, việc bảo hành, địa điểm mua xăng... sao cho trong vòng một năm phải tìm ra nguyên nhân cháy xe.