(Baonghean.vn) – Các dòng họ người Mông ở miền Tây Nghệ An đều có những điều kiêng kỵ. Trong đó, dòng họ Già có một điều kiêng rất lạ ấy là họ không bao giờ ăn tim động vật.
Chúng tôi vào Na Ngoi, vượt qua con đường nhỏ khúc khuỷu đến với bản Huồi Xài, nơi có dòng họ Già đang sinh sống. Tại đây, chúng tôi được nghe con cháu dòng họ Già nói rằng, dù trong trường hợp nào người họ Già cũng không bao giờ ăn tim động vật. Khi thấy dọn ra mâm cỗ có tim động vật thì những người họ Già đều cảm thấy sợ và né tránh.
Trưởng bản Huồi Xài Già Bá Bì bảo: “Không biết điều kiêng kỵ này có từ bao giờ, chúng tôi cũng chỉ nghe cha ông truyền lại là phải kiêng như vậy nên cũng chẳng ai dám phạm vào”.
Theo trưởng bản Già Bá Bì, khổ nhất là những lúc đi ăn cỗ ở các nơi khác, người lớn tuổi có thể nếm một tí hay ngửi mùi là biết thức ăn này có tim động vật hay không để tránh nhưng những người trẻ tuổi thì rất khó phân biệt. Nếu người họ Già nào vô tình ăn phải tim động vật sẽ bị nôn thốc nôn tháo, mấy ngày sau chỉ uống được nước chứ chưa ăn được cơm. Bởi vậy, người họ Già rất sợ ăn uống chung với các dòng họ khác.
Tìm hiểu nguyên nhân sâu xa về điều này, chúng tôi được biết: Ngày xưa, khi họ Già còn định cư bên vùng đất của Trung Quốc, đời sống ấm no nên nhân dân trong họ thường tổ chức cúng bái để tạ ơn tổ tiên. Một ngày nọ, dòng họ Già làm lễ cúng, cả họ mổ một con trâu rất to. Thông thường, khi cúng họ lấy lục phủ ngũ tạng (chỉ trừ lại ruột và dạ dày) của các loài động vật dâng lên bàn thờ. Tuy nhiên, khi cho tim con trâu vào nồi nấu, họ để lẫn vào với các bộ phận khác nên khi đưa ra cúng thì thấy thiếu.
Nghi cho đứa trẻ đứng gần nồi lấy ăn, cả họ tức giận vì đứa bé dám xúc phạm đến ông bà tổ tiên họ Già. Mọi người bàn nhau giết đứa trẻ lấy tim để cúng, thay cho tim con trâu bị mất. Nhưng khi đứa trẻ bị giết xong, một người trong họ kêu lên hoảng hốt: “Tim đây rồi, tim đây rồi”. Hóa ra, miếng tim trâu nằm sát tận đáy nồi nên họ không thấy, và thế là đứa trẻ bị chết một cách oan ức. Cả họ Già xấu hổ, không ai nói được câu nào. Họ họp lại với nhau tuyên bố, từ nay trở đi, người họ Già không được ăn tim động vật, người nào phạm vào điều cấm sẽ bị mù cả hai mắt.
Câu chuyện này tương tự câu chuyện chúng tôi được nghe về dòng họ Lỳ ở Mường Lống. Chỉ khác một điểm là người họ Lỳ kiêng không ăn lá lách của động vật. Như vậy, có thể nói rằng, những kiêng kỵ của người Mông trong đời sống hiện nay đều có nguyên nhân sâu xa của nó. Điều này thể hiện một quan niệm hết sức đặc trưng của người Mông là giữ gìn sự trong sáng cho dòng họ.
Đào Thọ