Đơn tướng quân còn có tên khác là cây lá khôi, khôi nhung, khôi tía. Cây cao tới 2m, thân rỗng xốp, ít phân nhánh. Lá tập trung ở đầu ngọn hay các nhánh bên; mặt trên màu lục sẫm mịn như nhung, mặt dưới màu tím đỏ, gân nổi hình mạng lưới, mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa mọc thành chùm, dài 10-15m, màu trắng pha hồng tím gồm 5 lá đài và 3 cánh hoa. Quả mọng, khi chín màu đỏ.
Ở nước ta, cây mọc hoang gần sông suối, ven rừng ở các tỉnh miền núi phía Bắc và được trồng ở đồng bằng để làm thuốc. Bộ phận dùng làm thuốc là lá. Cây trồng bằng hạt vào mùa xuân. Thu hái lá bánh tẻ quanh năm, thường dùng tươi nhưng có thể phơi hay sấy khô để dùng dần.
Theo nghiên cứu, đơn tướng quân có tác dụng tiêu độc, chống dị ứng và kháng khuẩn mạnh. Trong nhân dân thường dùng lá đơn tướng quân dị ứng, mẩn ngứa, mày đay, ghẻ, viêm họng, thấp khớp có sưng nóng đỏ đau,...
Một số đơn thuốc thường dùng:
Chữa dị ứng, mày đay, mẩn ngứa:
- Đơn tướng quân, tầm phỏng, mỗi vị 100g sắc uống, kết hợp nấu nước tắm khi nước còn nóng ấm hàng ngày đến khi khỏi.
- Lá đơn tướng quân, kim ngân hoa, ké đầu ngựa, lá mã đề, mỗi vị 12g đơn đỏ 25g, sắc uống, ngày 1 thang, chia 3 lần trước bữa ăn.
- Lá đơn tướng quân 10g, băm nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, chia làm hai lần uống trong ngày.
- Lá đơn tướng quân 15g, sài đất 12g, kim ngân hoa 12g, cỏ nhọ nồi 12g, núc nác 8g, thổ phục linh 12g, đan bì 10g, xích thược 10g, đương quy vĩ 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng trong trường hợp dị ứng, lở ngứa, nổi sần, do huyết trệ.
Chữa ghẻ lở: Lấy một nắm lá đơn tướng quân tươi, rửa sạch, thái nhỏ, đun sôi với 5 lít nước. Tắm nước lá này lúc nước còn ấm, khi tắm lấy những bã lá đã nấu xát vào các nốt ghẻ lở. Tắm mỗi ngày một lần, trong 3 - 4 ngày liền các mụn ghẻ lở sẽ khô miệng và khỏi.
Chữa viêm họng, viêm phế quản: Lấy 100g lá đơn tướng quân, băm nhỏ, nấu với một lít nước, bỏ bã, cô cho đến khi được một chất sền sệt, trộn với bột nếp và mật ong làm thành 20 viên. Mỗi ngày uống 2 viên trong 3 - 4 ngày liền. Cũng có thể ngậm viên thuốc, nuốt nước dần.
Hỗ trợ điều trị thấp khớp: Lá đơn tướng quân 12g, rễ gối hạc 16g, lá đơn mặt trời 12g, lá bạc thau (sao) 12g, dây kim ngân 10g, ké đầu ngựa 16g, lá thông 8g, sắc với 600ml nước còn 200ml lọc trong, chia làm 3 lần uống trong ngày, trước khi ăn và khi ngủ. 10 ngày là một liệu trình.
Theo Sức khỏe và đời sống