Số tay hay số thể thao có thể sử dụng để vượt xe khác, hãm xe khi xuống dốc hay đơn giản là tăng cảm hứng lái.
Xe hơi hiện đại hầu hết sử dụng xe số tự động vì sự đơn giản trong thao tác. Tại Mỹ chỉ khoảng 10% xe sử dụng số sàn, trong khi tại Việt Nam, nhiều hãng đã khai tử phiên bản số sàn của những dòng xe đang bán. Nhưng sự đơn giản của số tự động lại khiến nhiều tài xế trở nên lười tìm hiểu và sử dụng hết chức năng, trong đó có số tay hay số thể thao.
Về cơ bản, số tay hay số thể thao là loại số chuyển bằng tay tùy thuộc ý muốn của tài xế, chứ không phải do xe tự động thay đổi. Việc chuyển số có thể thực hiện thông qua cần số hoặc lẫy trên vô-lăng. Có 3 loại cơ bản về số tay là giới hạn vài số, thay đổi +/- trên cần số và thay đổi trên vô-lăng.
1. Thay đổi +/- trên cần số
Đây là loại số tay phổ biến hiện nay, gọi là số tay hay số thể thao, trên cần số có thêm khoảng để đẩy cần số với hai ký hiệu +/- để tăng hoặc giảm số. Chế độ này có thể được ký hiệu bằng chữ M (Manual), S (Sport) hoặc không ghi gì.
Với loại số này, tài xế tùy thích thay đổi số theo ý thích, giống như đi số sàn. Muốn lên số đẩy cần số về (+), muốn xuống số đẩy cần số về (-). Nếu không muốn chạy số tay nữa, chỉ cần đẩy về vị trí D là xe tự động điều chỉnh như cũ. Tài xế có thể chuyển từ D sang M (S) bất cứ khi nào dù xe đang đứng yên hay chuyển động.
Trên một số xe, ví dụ Toyota, chức năng S (+/-) không hoàn toàn có nghĩa là số tay thực tế xe đang chạy mà chỉ mang ý nghĩa giới hạn số.
Ví dụ xe đang chạy ở số 3 trong chế độ D, tài xế chuyển sang S, đẩy lên 4 hoặc 5, 6 thì trên bảng táp-lô vẫn nhảy lên các số này, nhưng nếu không có can thiệp đạp ga tăng tốc thì số thực tế xe chạy vẫn ở 3. Nếu đẩy cần số lên số 5 thì chỉ có ý nghĩa, dù bạn đạp ga tăng tốc mạnh bao nhiêu, thì cấp số cũng vẫn tự thay đổi lên tối đa là số 5, không thể lên tới số 6.
Trên nhiều dòng xe có cần số điện tử, ví dụ Mercedes, nếu tài xế chuyển sang M nhưng một thời gian dài không thay đổi số theo tốc độ, xe sẽ tự động can thiệp trả về số D bình thường.
2. Lẫy chuyển số trên vô-lăng
Lẫy chuyển số vô-lăng là chức năng thường có trên xe thể thao, xe sang thậm chí một số xe phổ thông. Lẫy số này hoạt động tương tự +/- trên cần số với thiết kế thường thấy là lẫy bên phải tăng số, lẫy bên trái giảm số.
Một số xe chỉ có lẫy trên vô-lăng, một số xe lại có cả +/- trên cần số, tùy ý muốn mà tài xế chuyển số bằng cần số hay lẫy. Kiểu thiết kế này thường được các tài xế thích lái ưa chuộng nhất.
Trên xe lắp hộp số tự động biến thiên vô cấp CVT, để tăng cảm hứng lái hãng có thể trang bị thêm lẫy chuyển số trên vô-lăng, thực chất là tượng trưng cho cấp số ảo. Với xe này, trên cần số vẫn chỉ có D bình thường mà không có M, S hay +/-. Tài xế có thể đang chạy tự chuyển số trên lẫy, nhưng sau một thời gian không can thiệp, xe tự trả về CVT bình thường.
3. Giới hạn vài số
Hầu hết những xe đời cũ và một số xe ngày nay còn sử dụng kiểu thiết kế này. Bên cạnh số D như bình thường xe có thêm số 2, 1 hoặc 3, 2, 1 hay 3, 2, L... tùy nhà sản xuất, trong đó L đại diện cho Low (số thấp), tương đương số 1.
Với kiểu cấu trúc này, tác dụng chính của số tay là vượt hoặc hãm phanh động cơ chứ không thể chuyển lên số cao. Ví dụ đang đi ở số 4, muốn vượt xe trước tài xế có thể kéo về số 3 để tăng mô-men xoắn giúp tăng tốc nhanh hơn.
Trường hợp khác là khi xuống dốc cao, xe thường trôi nhanh theo quán tính, buộc tài xế rà phanh hãm tốc về mức an toàn. Phanh trong thời gian dài với lực mạnh có thể khiến mất tác dụng của dầu phanh dẫn đến bó hay nóng má phanh gây trượt. Lúc này, tài xế chuyển về số thấp như 3, 2, 1 hay L để phanh động cơ, xe tự hãm tốc mà không cần phanh.
Theo VNE