Bệnh viện Phục hồi chức năng Nghệ An: Địa chỉ tin cậy chữa thoát vị đĩa đệm cột sống

(Baonghean) - Bệnh viện phục hồi chức năng Nghệ An là bệnh viện khám, chữa bệnh, phục hồi chức năng lớn nhất tỉnh Nghệ An chuyên các bệnh về thần kinh; bệnh cơ - xương - khớp;  bệnh hô hấp; bệnh biến chứng do bệnh hoặc sau phẫu thuật. Đặc biệt, bệnh viện có thể phục hồi chức năng thoát vị đĩa đệm cột sống - một trong những loại bệnh có tỷ lệ mắc khá cao ở nhiều lứa tuổi khác nhau, mà nếu không điều trị kịp thời sẽ để lại hậu quả khôn lường.

Chẩn đoán ban đầu

Thoát vị đĩa đệm cột sống là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường trong vòng sợi chèn ép vào ống sống hay các rễ thần kinh sống. Nguyên nhân mắc bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống: Ở người lớn tuổi thường có sự thoái hóa đĩa sống lúc đó vành thớ mất tính đàn hồi, từ đó nhân nhầy dễ dàng phá vỡ vành thớ để di chuyển về phía sau, hay phía bên khi cột sống làm các động tác hàng ngày khiến đĩa đệm cột sống phải chịu những động lực trong mọi chiều. Người trẻ thường do yếu tố sai tư thế khiến đĩa đệm cột sống bị đè ép quá nặng dẫn đến tổn thương vành thớ như động tác gập xoay cột sống, gập duỗi và nghiêng của cột sống.

Kéo giãn thắt lưng trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thường gây ra triệu chứng đau vùng cột sống thắt lưng. Hội chứng thắt lưng hông, đau thần kinh tọa... xảy ra khi đĩa đệm thoát ra chèn ép lên rễ thần kinh cảm giác. Vùng đau này cho ta chẩn đoán định hướng dây thần kinh nào bị chèn ép. 

Bệnh nhân có triệu chứng của đau vùng cột sống thắt lưng và kèm theo các hội chứng đau các dây thần kinh tương ứng vùng cột sống bị thoát vị đĩa đệm. Đau dọc theo đường đi của thần kinh, tùy theo rễ thần kinh đi ra từ đốt sống bị thoát vị đĩa đệm tương ứng, đau liên tục hay thành cơn, nghỉ ngơi giảm đau, khó vận động. Giai đoạn muộn có teo cơ, yếu cơ, hạn chế vận động, co cứng cơ cạnh sống. Có dấu hiệu điểm đau Vallex, bấm chuông, Lasegue... Phản xạ gân xương giảm hoặc mất do tổn thương rễ thần kinh tùy vào vị trí thoát vị đĩa đệm, phản xạ gân gót giảm trong tổn thương rễ thần kinh S1, phản xạ gân xương giảm trong tổn thương rễ thần kinh L4.

Khi người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống, sẽ được khám chỉ định lâm sàng gồm: chụp X-quang thường quy cột sống thắt lưng hoặc cột sống cổ, hoặc cột sống ngực thẳng và nghiêng (tùy theo vị trí đau vùng thắt lưng hay vùng ngực, hay vùng cổ gáy): có hình ảnh gãy góc cột sống, xẹp đĩa đệm, mất đường cong sinh lý... Chụp X-quang bao rễ với thuốc cản quang có iod; chụp cắt lớp (CT) kém chính xác hơn MRI (cộng hưởng từ); điện cơ giúp phát hiện tổn thương các rễ thần kinh; chụp MRI là kỹ thuật cận lâm sàng cao và chính xác nhất để chẩn đoán xác định vị trí tổn thương trên hình ảnh phim chụp.

Trên phim có thể xác định được thoát vị ra trước, ra sau, sang hai bên hoặc thoát vị nội xốp, tương ứng với định khu trên lâm sàng. Có thể thoát vị một vị trí hoặc đa tầng nhiều vị trí, thường gặp nhiều ở L5-S1 (vùng thắt lưng cùng); C6-C7 (vùng cổ); D12 - L1 (vùng chuyển tiếp ngực - lưng) - đó là những vị trí uốn cong và chịu tác động nhiều lực vào vị trí của cột sống cũng như sự quay xoắn vặn nhiều của cột sống ở các vùng này. Tuy nhiên, có thể xảy ra thoát vị đĩa đệm cột sống ở nhiều vị trí gọi là thoát vị đa tầng; có thể xảy ra từ C1 - C7; D1 - D12; D12 - L1; L1 - L5; L5 - S1. Các chỉ số huyết học ít có thay đổi.

Về chẩn đoán phân biệt: Do viêm: Viêm khớp cùng chậu, viêm dính màng nhện tủy, lao cột sống, viêm đa rễ thần kinh, viêm đa dây thần kinh, viêm dây thần kinh do các nguyên nhân khác, viêm cơ đáy chậu, viêm cột sống, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp háng. Do bất thường cột sống: Gai đôi, cùng hóa, vôi hóa, thoái hóa, quá ưỡn cột sống, hẹp ống sống, dị dạng bao rễ thần kinh... Do u, ung thư cột sống, thần kinh... Đau các dây thần kinh do các nguyên nhân khác.

Về chẩn đoán nguyên nhân: Chấn thương cột sống; Đĩa đệm không bền vững; Làm việc sai tư thế; Thoái hóa, loãng xương, viêm thân đốt, hoặc đau lưng, ngực, cổ do các bệnh khớp khác.

Phục hồi chức năng và điều trị

Về nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị, thường phối hợp điều trị thuốc, phục hồi chức năng và ngoại khoa; điều trị nội khoa tích cực trong vòng từ 1 đến 3 tháng tình trạng bệnh không có cải thiện vẫn còn đau nhiều có thể chỉ định ngoại khoa. Khoảng 90 - 95% tổng số bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống được điều trị bảo tồn bằng nội khoa; khoảng 5 - 10% được điều trị bằng phẫu thuật ngoại khoa. Mục tiêu của điều trị là loại trừ hoặc giảm đau; phục hồi chức năng sinh cơ học của cột sống; phục hồi chức năng dẫn truyền thần kinh.

Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng: Giai đoạn cấp: Nằm nghỉ ngơi tại chỗ, trên đệm cứng, bất động ở tư thế nằm không mang tải. Điều trị vật lý trị liệu bằng nhiệt hồng ngoại, paraffin, siêu âm điều trị, sóng ngắn, điện phân, điện xung, giao thoa… Bài tập nhẹ nhàng thụ động, chủ động, có trở kháng và co cơ đẳng trường.

Sau giai đoạn cấp, bệnh nhân đỡ đau có thể điều trị thêm kéo giãn cột sống thắt lưng, ngực, kéo giãn cột sống cổ bằng máy kéo giãn cột sống để gia tăng lỗ liên đốt, giảm chèn ép rễ thần kinh. Điều trị vật lý trị liệu bằng nhiệt hồng ngoại, paraffin, siêu âm điều trị, sóng ngắn, điện phân, điện xung, giao thoa… Tập vận động các loại…

Sau phẫu thuật 1-7 ngày tập thở, ho, tập gồng cơ tứ đầu đùi và các cơ chi dưới, cơ tam đầu cánh tay, các cơ chi trên, cơ thang, cơ vùng cổ, ngực... Sau 2 tuần cho ngồi với nẹp thắt lưng, nẹp ngực, nẹp cổ. Sau 3 tuần có thể ngồi thẳng. Bệnh nhân phải mặc áo nẹp trong vòng 3 tháng. 

Các điều trị khác: Điều trị nội khoa: Thuốc: Thuốc giảm đau theo bậc thang của WHO; Thuốc chống viêm không steroid; Diclofenac viên 50mg, 2 viên /ngày chia 2 lần hay dùng ống tiêm bắp 15mg/ngày trong 2- 3 ngày đầu sau đó chuyển sang đường uống. Meloxicam (Mobic) 2 viên 7,5mg/ngày sau ăn hoặc tiêm bắp 15mg/ngày x 3-5 ngày đầu, sau đó chuyển sang đường uống. Pirocecam (Felden), Celecoxib (Cerebrex)… và các thuốc chống viêm bôi ngoài da. Thuốc giãn cơ: Myonal, Mydocalm… Thuốc điều trị triệu chứng tác dụng chậm (Glucosamin, Viatril-S..), thuốc ức chế IL1 (Artroda) 1-2 viên /ngày; Tiêm Corticoid tại chỗ, tiêm phong bế ngoài màng cứng, tiêm khớp liên mấu; Các thuốc Vitamine nhóm B; Các thuốc tăng dẫn truyền thần kinh như: Nucleo, Nivaline, Methylcoban, Galantamine, Dibencozide, Neurbion...

Điều trị giải ép đĩa đệm bằng tia Laser hay sóng Radio cao tần, hay áp dụng cho trường hợp nhẹ như lồi đĩa đệm và thoát vị dưới dây chằng dọc sau. Có một số trường hợp có thể gây biến chứng viêm sống đĩa đệm.

Can thiệp phẫu thuật: Chỉ sau khi điều trị nội khoa không kết quả, hay có liệt teo cơ, rối loạn cơ vòng, mục đích là để giải chèn ép thần kinh: mổ hở có tỷ lệ thành công cao, phẫu thuật ít xâm lấn lối sau, cổ điển; mổ qua kính hiển vi có kết quả tương tự mổ mở; mổ qua nội soi là phương pháp an toàn nhất hiện nay, mổ qua lối sau, tỷ lệ thành công cao không mất máu nhiều, bệnh nhân đi lại sớm hơn.

Có nhiều phương pháp như bơm xi măng vào thân đốt sống… Cắt đĩa sống vi phẫu; cắt đĩa sống hàn liên đốt; cắt nhân qua dao cắt đặc biệt; phẫu thuật chỉnh hình, lắp đĩa đệm giả; phẫu thuật đóng cứng (lấy bỏ đĩa đệm sau đó bơm chất làm cứng khoang đĩa đệm).

Điều trị bằng y học cổ truyền

Sử dụng các dạng thuốc sắc hoặc thuốc viên hoàn tán: Tùy theo từng thể loại bệnh chẩn đoán theo y học cổ truyền để có các “Pháp điều trị” theo đối pháp lập phương pháp khác nhau như hành khí hoạt huyết; thư cân hoạt lạc; bổ thận âm, bổ can huyết, an thần, cố tinh, điều hòa khí huyết; khu phong, tán hàn, trừ thấp, bổ can thận. Ngoài ra, có thể sử dụng các bài thuốc cổ phương như: ”Độc hoạt tang ký sinh”; ”Tam tý thang”; ”Phòng phong thang”; “Quyên tý thang”...

Xoa bóp nắn chỉnh cột sống: Dùng các thủ thuật: ”Phát, day, ấn, bóp, bấm, đẩy” tác động vào vùng lưng, cột sống, theo đường đi của dây thần kinh tương ứng với các vùng bị bệnh.

Châm cứu: (Điện châm hoặc Laser châm): Tùy theo từng vị trí thoát vị đĩa đệm cột sống và vùng dây thần kinh bị chèn ép để chỉ định các huyệt châm cứu cho phù hợp như sau: Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Châm các huyệt Giáp tích từ C2 - C7, Phong trì, Phong môn, Kiên tỉnh, Kiên ngung, Thiên tông, Khúc trì, Hợp cốc, A thị huyết. Thoát vị đĩa đệm cột sống vùng ngực: Châm các huyệt: Giáp tích D3 - L1, Tâm du, Phế du, Tỳ du, A thị huyệt.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Châm các huyệt: Giáp tích L3 - S1; Bát liêu, Thận du, Can du, Đại trường du, Trật biên, Hoàn khiêu, Thừa phù, Ân môn, Phong long, Lương khâu, độc tỵ, Dương lăng tuyền, Túc tam lý, Huyền chung, Dương khê, Ủy trung, Thừa sơn, A thị huyệt. Thủy châm: Thủy châm vào các huyệt đã nêu trên sao cho phù hợp bằng các thuốc Vitamin nhóm B, thuốc dẫn truyền thần kinh, giảm đau, giãn cơ, kháng viêm...

Theo dõi và tái khám

Giáo dục tư vấn các bài tập tốt cho cột sống, sửa chữa các tư thế xấu. Định hướng nghề nghiệp thích hợp với tình trạng bệnh, kiểm tra chụp phim khám sức khỏe định kỳ cho người lao động, cần thiết có thể chụp MRI (cộng hưởng từ). 

P.V