Chế độ ăn không hợp lý là yếu tố lớn nhất góp phần gây tử vong sớm trên toàn thế giới.
Các chuyên gia cho biết 21% số ca tử vong trên toàn cầu có thể qui cho nguyên nhân chế độ ăn nhiều thịt đỏ và nước ngọt, cùng với thiếu trái cây, rau và ngũ cốc nguyên cám.
Việc ăn uống thiếu lành mạnh góp mặt trong phần lớn các ca tử vong là do nó dẫn đến các bệnh như tim mạch, đột quị và tiểu đường.
Những yếu tố nguy cơ hàng đầu có liên quan với tử vong sớm ở cả nam và nữ là cao huyết áp, hút thuốc lá, chỉ số khối cơ thể (BMI) cao và đường huyết cao nhưng tác động tích lũy lớn nhất đối với sức khỏe lại bắt nguồn từ chế độ ăn không hợp lý.
Sự thay đổi đáng kể của các yếu tố nguy cơ
Nhóm nghiên cứu đã xem xét 14 yếu tố nguy cơ ăn uống, bao gồm lượng tiêu thụ trái cây, rau, ngũ cốc nguyên cám, hạt có vỏ cứng và các loại hạt, sữa, thịt chế biến sẵn, nước ngọt, chất xơ, can xi, muối, hải sản và các loại chất béo khác nhau.
Nhìn chung, cao huyết áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu có liên quan với tử vong toàn cầu, góp phần gây ra 10,4 triệu ca tử vong.
Tác động của cao huyết áp đối với tỉ lệ tử vong đã tăng hơn 49% kể từ năm 1990 và tác động này gia tăng rõ rệt hơn ở nam giới (59%) so với phụ nữ (39,9%).
Nghiên cứu Gánh nặng bệnh tật toàn cầu được xem là nghiên cứu chính thống nhất về các nguyên nhân gây bệnh và tử vong sớm trên toàn thế giới.
Nghiên cứu do IHME chủ trì và được công bố trên tạp chí Lancet, đã xem xét 79 nguy cơ dựa trên số liệu của 108 quốc gia, từ năm 1990 đến 2013.
Những yếu tố nguy cơ được khảo sát trong nghiên cứu đã góp phần gây ra tổng cộng 30,8 triệu ca tử vong trong năm 2013, tăng 1/5 so với 25,1 triệu ca năm 1990.
Phối hợp các yếu tố nguy cơ hàng đầu góp phần gây tử vong đã thay đổi đáng kể từ năm 1990.
Suy dinh dưỡng trẻ em và nguồn nước không an toàn đã rơi khỏi danh sách 10 yếu tố nguy cơ hàng đầu, trong khi cholesterol cao và sử dụng rượu bia đã thay thế chúng trở thành những yếu tố nguy cơ chính góp phần gây bệnh.
Các nhà nghiên cứu cũng sử dụng một số đo có tên là số năm sống đã hiệu chỉnh tàn phế (DALYs) để đo lường sự giảm sút sức khỏe.
Một DALY bằng một năm sống khỏe mạnh bị mất đi và được tính bằng tổng số năm sống bị mất do chết sớm và số năm sống tàn phế.
Những yếu tố nguy cơ hàng đầu liên quan với bệnh năm 2013 cũng là những yếu tố nguy cơ gây chết sớm: cao huyết áp, hút thuốc lá và BMI cao.
Các nhà nghiên cứu cho biết cao huyết áp và hút thuốc lá đã tăng bậc từ năm 1990, mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá đã giảm ở phần lớn các nước.
Các yếu tố nguy cơ cũng rất khác nhau giữa nam và nữ
Hút thuốc lá là vấn đề lớn nhất đối với nam giới, được xếp là nguyên nhân thứ 2 và liên quan với 4,4 triệu ca tử vong.
Với phụ nữ, hút thuốc lá là nguy cơ xếp thứ 6, góp phần khiến 1,4 triệu người chết.
Tương tự, rượu bia là yếu tố nguy cơ tử vong thứ 10 ở nam giới, nhưng không nằm trong danh sách 10 nguy cơ tử vong hàng đầu đối với phụ nữ.
Chế độ ăn không hợp lý góp mặt trong 21% số ca tử vong. Những trường hợp tử vong này có thể qui cho chế độ ăn nhiểu thịt đỏ và nước ngọt, thiếu trái cây, rau và ngũ cốc nguyên cám.
Trẻ em cũng phải đối mặt với những nguy cơ khác người lớn
Với trẻ dưới 5 tuổi, suy dinh dưỡng - bao gồm thiếu cân, thấp lùn và gầy mòn (có cân nặng thấp so với chiều cao, thường do đói hoặc do bệnh) - là nguyên nhân đầu bảng gây tử vong.
Suy dinh dưỡng trẻ em góp phần gây ra 1,3 triệu ca tử vong trong năm 2013, chiếm 21,1% tổng số ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
Chad, Nam Sudan, Cộng hòa dân chủ Congo, Somalia và Niger là những nước có tỷ lệ tử vong cao nhất ở trẻ dưới 5 tuổi do những nguy cơ này.
Những khác biệt lớn giữa các khu vực
Ở nhiều vùng của Trung Đông và Mỹ La tinh, BMI cao là yếu tố nguy cơ số 1 liên quan với bệnh tật.
Ở Nam và Đông Nam Á, ô nhiễm không khí trong nhà là nguy cơ hàng đầu, còn ở Ấn Độ nguy cơ đầu bảng lại là nguồn nước không an toàn và suy dinh dưỡng trẻ em.
Rượu là nguy cơ thứ 2 ở Nga, còn hút thuốc lá là nguy cơ số 1 ở nhiều nước thu nhập cao, bao gồm nước Anh.
Sự khác biệt thấy rõ nhất là ở tiểu vùng Sahara châu Phi, không giống như những khu vực khác, ở đây sự kết hợp của suy dinh dưỡng trẻ em, thiếu nước sạch và vệ sinh, tình dục không an toàn và sử dụng rượu là nguy cơ chủ đạo.
Top 10 yếu tố nguy cơ gây tử vong sớm trên toàn thế giới
Những yếu tố nguy cơ liên quan với nhiều trường hợp tử vong sớm nhất trên toàn cầu đối với cả hai giới trong năm 2013 là:
1. Cao huyết áp
2. Hút thuốc lá
3. Chỉ số khối cơ thể cao
4. Đường huyết cao
5. Chế độ ăn nhiều muối
6. Ăn ít trái cây
7. Ô nhiễm không khí
8. Ô nhiễm không khí trong nhà
9. Cholesterol cao
10. Rượu bia
Theo vietnamnet